اَباضیّه یا اِباضیّه
اَباضیّه، یا اِباضیّه،
فرقه‌ای از خوارج منسوب به عبداللـه ابن اباض تمیمی و از کهن‌ترین فِرَق پیدا شده در
بین مسلمانان. این گروه را پس از اهل سنت و تشیع می‌توان از لحاظ تاریخی مهم‌ترین فرقۀ
اسلامی به حساب آورد. با اینکه این فرقه در برابر اکثریت عظیم امت اسلامی (اهل سنت
و تشیع) گروه کوچکی به شمار می‌آیند، از لحاظ تاریخی و شناخت اعتقادات فرق و مذاهب
دارای اهمیت بسیار است.
جوامع اباضی تاکنون در
انزوای نسبی به سر برده و آنچنانکه باید، شناخته نشده‌اند، ظاهراً اباضیان تنها گروه
باقی‌مانده از خوارج‌اند، اما چنانکه از منابع برمی‌آید، صُفریان (گروهی
دیگر از خوارج) نیز تا نیمه سدۀ ۵ ق / ۱۱ م در سرزمین‌های اسلامی می‌زیستند که سرانجام
در اباضیه مستحیل شدند.
اباضیان که از همان آغاز
با بعضی از تندروی‌های خوارج سازگاری نداشتند، در سده‌های گذشته در پهنه‌ای بسیار گسترده
ــ حتی در اندلس ــ می‌زیستند و گروه‌هایی از آنان تا زمان ما باقی مانده‌اند و در عمان،
زنگبار و شمال افریقا سکونت دارند. امروزه مذهب عموم قبایل و مردم عمان اباضی است و
هیثم بن طارق آل سعید، سلطان این کشور نیز بر همین مذهب است، گرچه رهبر مذهبی ملت به شمار نمی‌آید.
شاید چند گروه منزوی و دور افتادۀ دیگر هم از اباضیان در مناطقی چون مومباسا وجود داشته
باشند. مذهب اباضیه در میان قبایل بربر شمال افریقا هم نفوذ چشمگیری داشته است و هم
اکنون در جبل نَفوسه و زواره (طرابلس)، جزیره جِربه (تونس) قبایل وادی میزاب (الجزایر) زندگی می‌کنند. در زنگبار مسلماً زمانی گروه‌هایی بسیار اباضی
مذهب بوده‌اند، لیکن امروزه ظاهراً شافعی مذهبند و فقط خانوادۀ حاکم و نزدیکانشان اباضیند.
در تانزانیا هم زمانی اباضیانی بوده‌اند و شاید امروز هم باشند.
