دو قرن سکوت | عبدالحسین زرین‌کوب

پیدایش سَیّد

ریشه‌ی واژه‌ی سَیّد، پس زمینه‌ی جامعه شناختی‌اش و اشتباه جاافتادنش در مورد نسبت‌شان با قوم قریش

عبدالحسین زرینکوب در کتاب دو قرن سکوت آورده است:

سَيّد واژه‌ای عربی است و معنی آن در زبان پارسی «آقا» و در زبان انگليسی «مِستِر» است، اعراب زن را سيّده می‌نامند.

پس از چيرگی تازيان بر ايران که در نيمه‌ی سده‌ی هفتم ميلادی روی داد، به کار بردن واژها و سَرنام‌های عربی رواج يافت؛ مردم به هنگام بانگ زدنِ اعراب، آن‌ها را با سَرنام عربی سَيّد بانگ مي‌زدند؛ خود اعراب هم، يکديگر را با سَرنام سَيّد بانگ می‌زدند؛ شگفت‌انگيز اين بود که اعراب، ايرانيان را سَيّد نناميدند و خود ايرانيان هم، هم‌ديگر را سَيّد نگفتند، زيرا اعراب خود را بالاتر از ايرانيان می‌دانستند و چنين کاری را روا نمی‌داشتند که به زیردستان و بندگان خود سَیّد بگویند؛ امّا آن دسته از اعراب که زنانِ ايرانی را اغلب به همسری گرفتند، از آن‌ها دارای فرزند شدند. اين فرزندان چون پدر عرب داشتند می‌توانستند سَرنام به کار ببرند؛ فرزندانِ اين فرزندان نيز می‌توانستند همين کار را بکنند؛ از اين رو گروهی ايرانی پيدا شدند که پدر يا نيایِ عرب داشتند و سَيّد ناميده شدند. به ياد داشته باشيد اين گروه فقط عرب‌زاده بودند، نه از خاندان ويژه‌ای مانند خاندان محمّد (ص) يا قريش يا ديگران. ده‌ها سال گذشت و چيرگی حکومتی اعراب از ميان رفت، ولی سَیّدها که از بازماندگانِ عرب‌زادگان بودند ماندگار شدند. صفوی‌ها که در سال ۱۵۰۱ ترسایی (میلادی) برآمدند، شاخه‌ای از اسلام را با کشتار گسترده و با زورِ شمشیر، دين رسمیِ ايرانیان که بیشینه‌ی آنان سُنّی بودند کردند؛ انگیزه‌ی آنان تنها و تنها سیاسی بود: آنها نمی‌خواستند از خليفه‌گریِ اسلامی باشند که اینک در دست عثمانی‌ها بود.