آشنایی با تقویم و گاهشماری منداییان

 آشنایی با تقویم و گاهشماری منداییان

تقویم سال ۴۴۵۳۹۰ و ۲۰۲۳ منداییان در یک نگاه

منداییان تقویمی دارند که به‌واسطه شروع آن با ماه «دَلو» (دولا)، آن را «دَلوی» می‌نامند. این تقویم ۳۶۵ شبانه‌روز دارد (بدون هیچ کسر یا اضافه‌ای) که از ۱۲ ماهِ ۳۰ روزی بعلاوه ۵ روز ایام پروانایی موسوم به «پنجه مقدس» تشکیل شده است. به عبارتی، منداییان «سالِ کبیسه» ندارند، چرا که معتقدند خداوند همه چیز را بر اساس گردش و تکرار خلق نموده و بر همین اساس سال‌های مندایی باید گردش کنند تا این دوران حفظ شود و یک‌روز هم به عقب یا جلو تغییر نکند. (سال مندایی دقیقاً ۳۶۵ روز است، بدون یک روز کسر یا اضافه)

ماه‌های تقویم مندایی آن‌طور که در نوشته‌های آن‌ها آمده به‌ترتیب عبارتند از: اِمبِرا - تورا - صلمی - سرطانا - اَریا - شُمبُلتا - قینا - ارقوآ - هطیا - گدیا - دولا - نونا. این ترتیبِ اصلیِ ماه‌هایی است که منداییان جهت استخراج طالع و نام دینی هر فرد مندایی که «مَلواشه» نامیده می‌شود، بکار می‌برند. این ترتیبِ ماه‌ها با ترتیبِ شمارشِ ماه‌ها در تقویم مندایی با مبدأ هبوط حضرت آدم (ع) و میلاد حضرت یحیی (ع) تفاوت دارند که در ادامه بیان خواهد شد.

پنجه مقدس، یکی از اعیاد صابئین مندایی است که در زبان مندایی به آن پنجه‌ پروانایی (هَمشا یومی اِد پروانایی) یا طَنْجا می‌گویند. این ایامِ مقدس به نام‌های عید بنجه، عید بنیه، ایام پرونایی نیز نامیده می‌شوند و در واقع تکمیل‌کننده‌ی ۵ روز کسریِ سالِ منداییان است. پنج روز ایام پروانایی بین دو ماه شُمبُلتا و قینا یعنی ماه‌های ششم و هفتم مندایی (ترتیب ما‌ه‌هایی که در بالا ذکر شده) قرار دارند (از روز بعد از سی‌اُم ماه شُمبُلتا شروع و تا روز قبل از یکم ماه قینا ادامه دارند). منداییان این ایام را جزء روزهای نور می‌دانند و معتقدند «هيّى ربّى قدمایى» (خداوند متعال) وقتى انديشه نمود كه خلقت را آغاز نماید، شروع خلقت در اين پنج روزِ والاى پروانايى بوده است، یعنی اولین خلقت خداوند که فرشتگان طراز اول بودند، در این ایام واقع شده است که همین امر سبب برکت و پُرباری و قداست والای این روزهاست و از آنجا که این ایام مربوط به این عالم نیستند لذا جایگاهی در شمارش ۱۲ ماهِ سال ندارند به عبارتی، در جمع ايام سال بشمار مى‌آيند ولى در جمع روزهاى ماه شمرده نمی‌شوند. قداست این ایام نزد منداییان بسیار بالاست و بر هر مندایی واجب است که که احترام و قداست این روزها را حفظ کند.

پنج فرشته‌‌ی بزرگ عالم‌های نور (آلما دِنهورا) که به اعتقاد منداییان در این ایام خلق شدند عبارتند از: مَلکا «مارا اِد رَبوثا اِلیِثا»، مَلکا «یوشامِن دَخیا بَر نیصِبتُن»، مَلکا «مندادهیّی بَر نیصِبتُن»، مَلکا «اواثر ربّا» و مَلکا «شیشلام ربّا» که هر روزِ از این پنج شبانه‌روز (پنجه مقدس) به ترتیب به نام‌های یکی از این فرشتگان نامگذاری شده‌اند.

 

منداییان برای تقویم خود دو مبدأ تشخیص داده‌اند. یکی بر مبنای هبوط (میلاد) حضرت آدم که از ماه «دولا» آغاز می‌شود و به آن «دَلوی» می‌گویند (تقویم رسمی و اصلی منداییان) و دیگری بر مبنای میلاد حضرت یحیی که از ماه «هِطیا» آغاز می‌گردد و به آن «یحیایی» می‌گویند.

 

نام ماه‌های سال تقویم مندایی (تقویم رسمی و اصلی منداییان) براساس هبوط (یا میلاد) حضرت آدم به ترتیب عباتند از: دولا - نونا - اِمبِرا - تورا - صلمی - سرطانا - اَریا - شُمبُلتا - (پنجه مقدس/ ایام پروانایی) - قینا - ارقوآ - هطیا - گدیا. (تقویم دَلوی).

Qam Daula - Qam Nuna - Qam Umbara (Embra / Ambra) - Qam Taura - Qam Silmia - Qam Sartana - Qam Arya (Aria) - Qam Shumbulta (Šumbulta) - (Panja / Banja / Parwanaia / Paranoia) - Qam Qaina - Qam Arqba - Qam Hatia (Hitia) - Qam Gadia.

دولا (دَلو) - نونا (حوت - ماهی) - اِمبِرا (حَمَل - گوسفند نر) - تورا (ثَور - گاو نر) - صلمی (جَوزا) - سرطانا (سرطان - خرچنگ) - اریا (اسد - شیر) - شُمبُلتا (سُنبُله) - قینا (نی) - ارقوا (عقرب) - هطیا (قوس) - گدیا (جَدی - بز).

 

نام ماه‌های سال تقویم مندایی براساس میلاد حضرت یحیی (سالِ یحیایی/ تقویم یحیایی) به ترتیب عباتند از: هطیا - گدیا - دولا - نونا - اِمبِرا - تورا - صلمی - سرطانا - اَریا - شُمبُلتا - (پنجه مقدس/ ایام پروانایی) - قینا - ارقوآ. (تقویم یحیایی)

Qam Hatia (Hitia) - Qam Gadia - Qam Daula - Qam Nuna - Qam Umbara (Embra / Ambra) - Qam Taura - Qam Silmia - Qam Sartana - Qam Arya (Aria) - Qam Shumbulta (Šumbulta) - (Panja / Banja / Parwanaia / Paranoia) - Qam Qaina - Qam Arqba.

هطیا (قوس) - گدیا (جَدی - بز) - دولا (دَلو) - نونا (حوت - ماهی) - اِمبِرا (حَمَل - گوسفند نر) - تورا (ثَور - گاو نر) - صلمی (جَوزا) - سرطانا (سرطان - خرچنگ) - اریا (اسد - شیر) - شُمبُلتا (سُنبُله) - قینا (نی) - ارقوا (عقرب).

پنجه مقدس، یکی از اعیاد صابئین مندایی است که در زبان مندایی به آن پنجه‌ پروانایی (هَمشا یومی اِد پروانایی) یا طَنْجا می‌گویند. این ایامِ مقدس به نام‌های عید بنجه، عید بنیه، ایام پرونایی نیز نامیده می‌شوند و در واقع تکمیل‌کننده‌ی ۵ روز کسریِ سالِ منداییان است. پنج روز ایام پروانایی بین دو ماه شُمبُلتا و قینا قرار دارند (از روز بعد از سی‌اُم ماه شُمبُلتا شروع و تا روز قبل از یکم ماه قینا ادامه دارند).

صابئین مندایی اولین روز سال (یکم ماه دولا) را جشن می‌گیرند و آن‌را نوروز بزرگ «دِهوا ربّا/ نوروز ربّا» می‌نامند. و نیز همچون زرتشتیان، روز ششمِ ماهِ اولشان (دولا) به نام نوروز کوچک «دِهوا زوطا/ عید شیشیان» را گرامی می‌دارند. بدین ترتیب پیداست که تقویم منداییان دقیقاً همان تقویم یزدگردی قدیم (فُرس) است جز آن‌که برای تقویم خود، مبدایی جز مبدأ تقویم یزدگردی انتخاب کرده‌اند. یکی سال میلاد حضرت آدم که آن را ۴۴۴،۰۰۰ سال قبل از مبدأ تقویم یزدگردی قدیم می‌دانند و دیگری سال تولد حضرت یحیی که آن را ۶۳۳ سال پیش از مبدأ تقویم یزدگردی قدیم قرار داده‌اند. در این صورت:

سال هبوط یا میلاد حضرت آدم = ۴۴۴۰۰۰ سال + سال یزدگردی قدیم

سال و ماه تقویم یحیایی = ۶۳۳ سال + سال یزدگردی قدیم (بعلاوه دو ماه)

 

مثال: امروز سه‌شنبه

 ۰۷/ اردیبهشت - ۰۲/ سال ۱۴۰۰ هجری خورشیدی برابر است با:

۱۰/ دی - ۱۰/ سال ۱۳۹۰ یزدگردی قدیم

۱۰/ ارقوآ - ۱۰/ سال ۴۴۵۳۹۰ هبوط یا میلاد حضرت آدم

۱۰/ ارقوآ - ۱۲/ سال ۲۰۲۳ یحیایی

 

هفته (شُوِّیتا) در تقویم مندایی از روز یک‌شنبه آغاز می‌گردد و به ترتیب عبارتند از:

یک‌شنبه ... هَوشَبا 

دوشنبه ... اِترين هَوشَبا

سه‌شنبه ... اِتلاثا هَوشَبا

چهارشنبه ... آربا هَوشَبا

پنج‌شنبه ... هَمشا هَوشَبا

جمعه ... اورُفتا      

شنبه ... شَفتا

روزِ یک‌شنبه متعلق به «ملکا مندادهیی» و روز پنج‌شنبه متعلق به «ملکا هیبل زیوا» می‌باشد.

اعداد:
اِهدا (يك) - اِترين (دو) - اِتلاثا/ اِثلاثا (سه) - آربا (چهار) - هَمشا (پنج) - شِتّا (شش) - شُوّا (هفت) - اِتمانيا (هشت) - اِچا (نه) - اَسرا (ده) - اِهدَسَر (يازده) - اِترِسَر (دوازده) - اِتلاثَسَر (سيزده) - آربَسَر (چهارده) - هَمشَسَر (پانزده).

هَوشَبّا Hevšebba: يک‌شنبه مقدس.

روز يک‌شنبه برای مندائيان مقدس است. در اين روز مراسم غسل تعميد اجرا می‌شود. دلايل كافی برای تقديس روز يک‌شنبه در دست نيست.

لازم به ذکر است، روز مندائی از طلوع آفتاب (فجر) آغاز می‌شود و تا طلوع آفتاب (فجر) روز بعد پایان می‌یابد.

سال مندایی نام روزی از هفته را به خود می‌گیرد که بدان آغاز شده است. مثلاً چنانچه سال با روز یکشنبه آغاز گردد نام آن سال «هَوشَبا» (= یکشنبه) خواهد بود. یک سال مندایی از چهار فصل؛ گطیا (تابستان)؛ باییز (پاییز)؛ ستوه (زمستان)؛ أبهار (بهار) شکل می‌گیرد.

ساعت ... شایی

دقیقه ... شوشی

ثانیه ... شاپلی     

هفته ... شُوِّیتا

ماه ... یَهرا        

سال ... اِشنی

 

مناسبت‌ها و اعیاد سال مندایی

در زبان مندایی عید را «دِهوا» می‌گویند و عید مبارکی را «دِهو طاو اِلاوَخ» برای مذکر، «دِهو طاو اِلاوِخ» برای مؤنث و «دِهو طاو اِلاوخُن» برای جمع گفته می‌شود. برای جواب هر کدام: «دِهو طاو خود شاو اِلاوَخ» برای مذکر، «دِهو طاو خود شاو اِلاوِخ» برای مؤنث و «دِهو طاو خود شاو اِلاوخُن» برای جمع گفته می‌شود. عید بزرگ بر همگی مبارک (دِهوا اِد ربّا طاو اِلاوخُن)

 

- یکم و دوم ماه دولا: دِهوا ربّا (دِهوا اِد نوروز ربّا/ نوروز ربّا/ نوروز بزرگ)؛ سالگرد میلاد حضرت آدم و آغاز سال نو مندایی. دِهوا ربّا/ نوروز ربّا/ عید بزرگ/ عید کبیر/ راس السنة المندایی/ عید خلقت (هبوط) حضرت آدم/ عید بزرگ تجلّی. روزِ خلقتِ مَلکا «مانا ربّا کبیرا» (پدر تمامی فرشتگان).

- ششم و هفتم دولا: دِهوا زوطا (عید شیشیان)؛ نوروز کوچک. در عید شوشیان مندائیان به عنوان اشاره شاخه‌ای از بید و گل یاس بر سر در منازل خود می‌زنند تا فرشته‌ها بتوانند منازل مندائیان را شناسائی کنند.

منداییان معتقدند از نوروز بزرگ «دِهوا ربّا» تا روز ششم دولا که روز نوروز کوچک «دِهوا زوطا/ عید شیشیان/ عید شوشیان» است یک اُثر (فرشته) خلق شد بنام «اپثاهیل» (فرشته‌ی سازنده پیکر انسان از گِل). بارزترین ممیزه‌ی «عید شیشیان» آن است که در این روز، منداییان شاخه‌ای از بید (منداییان این شاخه را به مانند حلقه در آورده و «کِلیله یا اِکلیل» می‌نامند) که علمای روحانی بوثه‌هایی (آیه‌هایی) را برای تبرک بر آن می‌خوانند را بر سر در خانه‌هایشان نصب می‌نمایند. (منداییان اِکلیل را نماد عقل می‌دانند). در روز ششم ماه دولا (عید شیشیان) روحانيون مندايى شاخه‌هايى از درخت بيد «هلاف» را بعداز چيدن و طماشه كردن (غسل دادن)، با خواندن بوثه مخصوص (آیه مربوطه)، آن‌ها را به صورت «اِكليل» درمى‌آورند و مندائيان از آن‌ها جهت نصب بر درب ورودی منزل و گذاشتن در «طَريانا» (ظرف گِلى كه از گِل رُس تهيه شده است) استفاده می‌كنند. به اِکلیل بافته شده از درخت بید «کِلیلا اِد هلافا» (کِلیلای بید) می‌گویند.

- یکم ماه تورا: جشن فِل به مناسبت شروع خلقت و آماده نمودنِ زمین برای حیات آدم به دستور خداوند توسط «ملکا هیبل زیوا» (جبرئیل رسول) به همراه یارانش «ملکا شیتل» و «ملکا اُنش» می‌باشد. این روز هر چند باشکوه و مبارک است ولی جزو اعیاد اصلی منداییان نیست.

 

- هجدهم ماه تورا: دِهوا حُنینا/ دِهوا اِد طرما/ عید کوچک. سالگرد تکمیل دنیای خاکی و تکوین زمین به امر خداوند توسط ملکا «هیبل زیوا» به همراه یارانش و روز برداشت محصول.

منداییان معتقدند که در این روز جبرئیل رسول «ملکا هیبل زیوا» از ایجاد حیات در روی زمین که از عید «فل» شروع شده بود، فارغ گردید. به پاس این موفقیت، فرشتگان این روز را عید گرفتند و مندائیان نیز این روزِ مقدس را جشن می‌گیرند.

روایت می‌باشد که «ملکا هیبل زیوا» و برادرانش (درود خداوند بر آنها باد) در این روز از «ملکا مندادهیی» و «ملکا مندادهیی» از «هیی ربی قدمایی» (خداوند متعال) فرمان داشت تا زمین که ملتهب بوده و دنیاهای زیرین آن را محصور و مقهور کند و برای زیستن آماده نماید. این ماموریت که در روز «فِل» (یکم ماه تورا) آغاز شده بود، سالیانِ سال طول کشیده و در روز ۱۸ تورا، به پایان می‌رسد. روز ۱۸ ماه تورا در تقویم مندایی روز دهوا حُنینا (عید کوچک) یا دِهوا اِد طرما نام گذاری شده است. این روز به روزِ «ملکا هیبل زیوا» نیز معروف است.

 

- یکم ماه سرطانا: مناسبت عاشوریه یا ابوالهریس به یاد غرق‌شدگان طوفان نوح. لازم بذکر است چنین نامی در کتب منداییان ذکر نشده و یکی از روزهای عادی می‌باشد.

«عاشوریه» یا عید پایان طوفان نوح، به عقیده مندایی‌‏ها روزی است که طوفان نوح فرو نشست و حضرت نوح و همراهان او پس از یازده ماه سرگردانی بر روی آب از کشتی پیاده شدند. در این روز مندایی‌‏ها غذایی مانند حلیم درست می‏‌کنند که در زبان عامیانه به آن هریس گفته می‌شود و به خانه یکدیگر می‌‏فرستند و غذایی برای اموات (لوفانی و دُخرانی) هم در این روز مرسوم است.

منداییان خود را از جمله مسافران کشتی نوح و بازماندگان طوفان نوح می‌دانند.

 

- پنج روز بین ماه‌های شمبلتا و قینا که «ایام پروانایی» (عید پنجه) نامیده می‌شود. اجرای مراسم به یاد درگذشتگان.

منداییان این ایام را جزو روزهای عوالم نور می‌دانند و در این ایام غذای مخصوص اموات را که «لوفانی و دُخرانی» نامیده می‏‌شود، بیشتر از ایام دیگر سال تهیه می‌‏کنند.

 

- یکم ماه هطیا: دِهوا اِد دیما (عید میلاد حضرت یحیی و آغاز سالِ یحیاییِ منداییان، سالروز آموختن تعمید به حضرت آدم توسط فرشتگان؛ معروف به روز تعمید اطفال).

 

- سی‌اُم ماه گدیا: روز کنشوزهلی، آخرین روز سالِ مندایی بر مبنای تقویم دَلوی (تقویم اصلیِ منداییان)‌.

سى‌ام ماهِ گديا آخرين روز سالِ مندايى «كنشوزهلى/ کنشو و زهلی/ کنشی و زهلی» نام دارد كه در آن مراسم تعميد و طماشه (غسل کردن) انجام می‌شود و مندائيان براى ورود به سال نوى مندايى تداركات لازم را انجام می‌دهند.

كلمه كنشو به معنى جارو كردن، خانه‌تكانى و پاک نمودن می‌باشد و کلمه زهل يا زهلى به معنى جلوه‌گر شدن است و كنشوزهلى به معناى پاكسازى و به‌جلوه در آوردن محل زندگى خود می‌باشد. به عبارتی، کنشو و زهلی یعنی تمیز و پاک کردن است و همچنین پاک کردن روح و روان و جسم (با تعمید) که زمان آن ۱۲ ساعت، از ساعت ۶ صبح الی ۱۸ عصر روزِ سی‌اُم گدیا (آخرین روز سالِ مندایی) می‌باشد.

سی‌اُم ماه گدیا شروع کراصا است (شروع اعتکافِ ۳۶ ساعته‌ی منداییان). بعد از کنشوزهلی موعد ۳۶ ساعت كراص (اعتکاف) است. اين ۳۶ ساعت بخاطر آدم و حوا (هُوّا) است. تکریص از ساعت ۱۸ روز سی‌اُم ماهِ گدیا شروع می‌شود و تا ساعت ۶ صبح روز دوم ماهِ دولا ادامه دارد.

لازم به یادآوریست:

روز ۲۲ ماهِ شُمبلتا، روز پدر و روز یکم ماه صلمی، روز مادر در دیانت مندایی تعیین شده است.

 

روزهای امبَطَل (روزه) در تقویم مندایی

منداییان در امبَطَلات، اجازه انجام هيچ مراسم دينى نظیر تعمید، ذبح، عقد ازدواج، مسقتا، طراسه‌ی اِشوَلیا (روحانی شدن اِشوَلیا) و ... را ندارند. ساعات روزه‌داری از ۶ صبحِ همان روز شروع می‌شود و به مدت ۲۴ ساعت یعنی تا ۶ صبح روز بعد ادامه دارد.

روزهاى امبطل سی‌وشش روز (۳۶ روز) است و به دوازده روز (۱۲ روز) امبَطَل سنگین و کامل و بیست‌وچهار روز (۲۴ روز) امبَطَل سبک و خفیف تقسیم شده‌اند. سی و شش روزِ امبطل، رازهایی از سیصدوشصت روز سال (۳۶۰ روزِ سال) هستند.

در امبطل سبك فقط مراسم دينى (تعميد، عقد، ذبح، مسقتا، طراسه اِشولیا و ...) انجام نمی‌شود ولى رَشامه و بَراخه (وضو و نماز) را كه از كارهاى واجب روزانه است، انجام می‌دهند. در روزهای امبطل سبک، منعی در خوردن خوراک نیست و می‌توان گوشت ذبح شده‌ای که قبل از امبطل تهیه شده است را تناول نمود.

در امبطلات سنگین (کامل) علاوه بر انجام ندادن مراسم دينى، اجازه خوردن گوشت، ماهى و تخم‌مرغ (كلاً تخم انواع پرندگان) و تمام خوراکی‌هايى كه به نوعى از اين مواد استفاده شده را نيز ندارند. فقط خوردن سبزیجات، حبوبات، آجیل، خرما به همراه میوه‌جات جایز است.

روزهای امبطل سبک (امبطل خفیف - ۲۴ روز) در تقویم منداییان عبارتند از:

روزهای ۱، ۲، ۳، ۴، ۵، ۸، ۹، ۱۰، ۱۱، ۱۲، ۱۳، ۱۴ و ۲۲ از ماهِ دولا.

روز ۲۵ از ماه نونا.

روز ۱، ۲، ۳ و ۴ از ماهِ تورا

روز ۹، ۱۵ و ۲۳ از ماهِ سرطانا.

روز ۱ از ماهِ قینا.

روز ۲۸ و ۲۹ از ماهِ گِدیا.

 

روزهای امبطل سنگین (امبطل کامل - ۱۲ روز) در تقویم منداییان عبارتند از:

روزهای ۶ و ۷ از ماهِ دولا (دو روزِ عید شیشیان)

روزهای ۲۶، ۲۷، ۲۸، ۲۹ و ۳۰ از ماهِ شُمبُلتا (پنج روز قبل از آغاز ایام پروانایی یا پنجه مقدس)

روزِ ۲ از ماهِ هطیا (روزِ بعد از عید میلاد حضرت یحیی).

چهار روز ديگر در طى سال مشخص می‌شوند.

سلیم برنجی که خود از منداییان ایران است در کتاب «قوم از یاد رفته» چاپ سال ۱۳۶۷ صفحات ۵۳ و ۵۴ چنین آورده است: منداییان عقیده دارند از اولین روز آغازِ حیات بشری تا پایان آن بر روی زمین ۴۴۸۰۰۰ سال طول خواهد کشید. آنطور که تاریخ منداییت نشان می‌دهد، تا کنون ۴۴۵۳۹۰ سال از هبوط حضرت آدم بر روی زمین می‌گذرد که با این حساب اگر این عدد که مقارن آغاز حیات بشر بر روی زمین می‌باشد را از عدد اولی یعنی پایان عمر بشری که ۴۴۸۰۰۰ سال می‌باشد کسر کنیم عددی برابر با ۲۶۱۰ سال بدست خواهد آمد که این عدد یا این مقدار سال، باقیمانده‌ی عمر بشری بر روی زمین خواهد بود. (قوم از یاد رفته، سلیم برنجی، ۱۳۶۷ ش، صص ۵۳ و ۵۴).

در تقویم مندایی، سال ۴۴۵۳۹۰ از هبوط آدم بر روی زمین از ۲۷ تیرماه ۱۳۹۹ هجری خورشیدی آغاز شده و روز پایان آن مصادف است با ۲۵ تیرماه ۱۴۰۰ هجری خورشیدی.

و همچنین سال ۲۰۲۳ یحیایی از ۲۹ اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۹ هجری خورشیدی آغاز شده و روز پایانِ آن مصادف است با ۲۷ اردیبهشت‌ماه سال ۱۴۰۰ هجری خورشیدی.

سال ۱۳۹۹ هجری خورشیدی، سالِ کبیسه است.

** تقویم سال ۲۰۲۶-۲۰۲۵ یحیایی و سال ۴۴۵۳۹۲ خلقت حضرت آدم صابئین مندایی را از «اینجا» دانلود کنید. **

 

و نیز بنگرید به:

منداییان از زبان منداییان - آشنایی با آداب و رسوم و مناسک منداییان

انطباق لحظه‌ها - تقویم جامع جهانی

آشنایی با گاهشماری دوازده‌گانه حیوانی

آشنایی با تقویم عبری

شرحِ نام‌گذاری ماه‌های (بُروج) خورشیدیِ سال درگاهشماری‌های ایرانی

نام روزهای ماه (بُرج) خورشیدی در  گاهشماری‌هایایرانی، معانی و دلایل نام‌گذاری آن‌ها

چکیده‌ای درباره گاهشماری جلالی

راهنمای زمان جشن‌ها و گردهمایی‌های مردمی ایران

گاهشماری گاهنباری

نام‌ ماه‌های‌ سال‌ در گاهشماری هخامنشی (پارسی باستان‌) و معادل‌ عيلامی ‌قديم‌، عيلامی‌ جديد و بابلی آن‌ها