نام شب‌های هر ماهِ قمری

نام شب‌های ماه قمری

در فرهنگ و سنّت عربی، هر سه شب از شب‌های هر ماه قمری اسمی دارد به شرح ذیل:

۱ - سه شبِ اول (شب‌های ۱ و ۲ و ۳): غُرَر.

۲ - سه شبِ دوم (شب‌های ۴ و ۵ و ۶): نُفَل.

۳ - سه شبِ سوم (شب‌های ۷ و ۸ و ۹): تُسَع.

۴ - سه شبِ چهارم (شب‌های ۱۰ و ۱۱ و ۱۲): عُشَر.

۵ - سه شبِ پنجم (شب‌های ۱۳ و ۱۴ و ۱۵): بِیض.

۶ - سه شبِ ششم (شب‌های ۱۶ و ۱۷ و ۱۸): دُرع.

۷ - سه شبِ هفتم (شب‌های ۱۹ و ۲۰ و ۲۱): ظُلَم.

۸ - سه شبِ هشتم (شب‌های ۲۲ و ۲۳ و ۲۴): حَنادِس.

۹ - سه شبِ نهم (شب‌های ۲۵ و ۲۶ و ۲۷): دَآدِیءُ.

۱۰ - سه شبِ دهم (شب‌های ۲۸ و ۲۹ و ۳۰): مُحاق.

آشنایی با تقویم و گاهشماری منداییان

 آشنایی با تقویم و گاهشماری منداییان

تقویم سال ۴۴۵۳۹۰ و ۲۰۲۳ منداییان در یک نگاه

منداییان تقویمی دارند که به‌واسطه شروع آن با ماه «دَلو» (دولا)، آن را «دَلوی» می‌نامند. این تقویم ۳۶۵ شبانه‌روز دارد (بدون هیچ کسر یا اضافه‌ای) که از ۱۲ ماهِ ۳۰ روزی بعلاوه ۵ روز ایام پروانایی موسوم به «پنجه مقدس» تشکیل شده است. به عبارتی، منداییان «سالِ کبیسه» ندارند، چرا که معتقدند خداوند همه چیز را بر اساس گردش و تکرار خلق نموده و بر همین اساس سال‌های مندایی باید گردش کنند تا این دوران حفظ شود و یک‌روز هم به عقب یا جلو تغییر نکند. (سال مندایی دقیقاً ۳۶۵ روز است، بدون یک روز کسر یا اضافه)

ماه‌های تقویم مندایی آن‌طور که در نوشته‌های آن‌ها آمده به‌ترتیب عبارتند از: اِمبِرا - تورا - صلمی - سرطانا - اَریا - شُمبُلتا - قینا - ارقوآ - هطیا - گدیا - دولا - نونا. این ترتیبِ اصلیِ ماه‌هایی است که منداییان جهت استخراج طالع و نام دینی هر فرد مندایی که «مَلواشه» نامیده می‌شود، بکار می‌برند. این ترتیبِ ماه‌ها با ترتیبِ شمارشِ ماه‌ها در تقویم مندایی با مبدأ هبوط حضرت آدم (ع) و میلاد حضرت یحیی (ع) تفاوت دارند که در ادامه بیان خواهد شد.

منداییان از زبان منداییان (آشنایی با آداب و رسوم و مناسک منداییان)

 منداییان از زبان منداییان

آشنایی با آداب و رسوم و مناسک منداییان‌

درفش - نماد دینی صابئین مندایی

دانلود کنید «اینجا» یا «اینجا» یا «اینجا»

کلیات

برگی از تاریخ مندایی

ارکان اصلی شریعت مندایی

پیامبران صابئین مندایی

کتب مقدس منداییان

درجات دینی روحانیت صابئین مندایی

الفبای مندایی (آ با گا دا)

مَلواشه (نامِ دینی)

قبله مندائیان (اواثر)

درفش (پرچم و نماد دینی)

هِمیانِه

فرق هِمیانه و درفش

رسته (لباس دینی)

پندامه

اهمیت آب در شریعت مندایی

آب حیات (مِیا هیّی)

احکام مرتبط با آب‌ها در شریعت منداییان

طُماشه (غسل/ آبکشی)

تعمید (مَصبِتّا/ مَصوِتّا)

تعمید زُهرِیثا و تعمید شُمِیثا

رِشامه (وضو)

بِراخِه (نماز، دعا و نیایش)

صُما (روزه)

امبَطَلات

محرمات صابئین مندایی

اعیاد و مناسبت‌های صابئین مندایی

ایام پروانایی (پنجه مقدس)

دِهوا اِد دیمانا (سالروز ولادت حضرت یحیی)

خلاصه زندگینامه حضرت یحیی «یُِهیا یُهانا» از متون مندایی

چگونگی عروج نِشمِتای «یُهیا یُهانا» به عالم نور از کتاب مقدس «گنزا ربّا»

کَنشی و زَهلی، تکریص و دِهوا ربّا (نوروز بزرگ)

کنشو و زهلی (کنشی و زهلی)

دِهوا رّبا (نوروز ربّا، عید بزرگ)

تکریص، کراص، اعتکاف

دِهوا زوطا، عید شیشیان (نوروز کوچک)

اِکلیل، سمبل نور و روشنایی

جشنِ فِل؛ شروع خلقت و آماده نمودن حیات بر روی زمین

دِهوا حُنینا (دِهوا اِد طرما/ عید کوچک)

كاربرد كنجد و خرما در مراسم صابئين مندايى

عاشوریه (ابوالهریس)، واقعه طوفان نوح

مراسم لُوفانی و دُخرانی و شرح کامل آن

مراسمِ اِهاوا اِد مانی، «قماشی دادن» برای متوفی

اشخِنْتا (محل عبادت منداییان) 

شرح مراسم «تراسه‌ی اشخنتا» (مقدس نمودن اشخنتا)

شرح مراسم «تراسه‌ی اِشوَلیا»؛ شرح مراسم «ترمیدا» شدن یک «اشکندا»

شرح مراسم «مَشّا دخیا» (روغن پاک)؛ شرح مراسم «گنزورا» شدن یک «ترمیدا»

ذبح حیوانات (نِخاسا)

چگونگی ذبح حیوانات نزد منداییان

گوشت حلال نزد منداییان

ازدواج (قابین)

طلاق

مرگ از دیدگاه دیانت صابئین مندایی

وظایف یک مندایی در قبال شخص محتضر

وسایل و لوازم حمل جنازه

مندلتا و چگونگی ساخت آن

طریقه حمل جنازه و چگونگی دفن آن

سکین‌دولا

احکام طُماشه‌ی شخص محتضر

احکام دینی حمل جنازه

تقویم و گاهشماری منداییان 

انطباق لحظه‌ها/ تقویم جامع جهانی

 انطباق لحظه‌ها

تقویم جامع جهانی/ گاهشماریهای جهان

خدایا شکر که فرصت دادی در مزرعه‌ی عمر بکاریم

سلام بر بهاران و شکوفایی مردمان و شادابی و نشاط روزگاران

لحظه تحویل سال ۱۴۰۰ هجری خورشیدی و آغاز بهار در نیمکره شمالیِ کره زمین به وقت ایران ساعت ۱۳:۰۷:۲۸ روز شنبه ۳۰ اسفند ۱۳۹۹ هجری شمسی مطابق با ۲۰ مارس ۲۰۲۱ میلادی می‌باشد.

 

لحظه تحویل و آغاز فصول چهارگانه‌ی سال ۱۴۰۰ هجری خورشیدی:

فصل بهار (Spring Equinox): ساعت ۱۳:۰۷ دقیقه روز شنبه ۳۰ اسفندماه سال ۱۳۹۹ هجری خورشیدی

فصل تابستان (Summer Solstice): ساعت ۰۸:۰۲ دقیقه روز دوشنبه ۳۱خردادماه سال ۱۴۰۰ هجری خورشیدی

فصل پاییز (Fall Equinox): ساعت ۲۲:۵۱ دقیقه روز چهارشنبه ۳۱ شهریورماه سال ۱۴۰۰ هجری خورشیدی

فصل زمستان (Winter Solstice): ساعت ۱۹:۲۹ دقیقه روز سه‌شنبه ۳۰ آذرماه سال ۱۴۰۰ هجری خورشیدی

گاهشماری دوازده‌گانه حیوانی (گاهشماری دوازده حیوانی)

 

جدول تعیین نامِ حیوانِ سال هجری خورشیدی

جدول تعیین نام سالِ هجری خورشیدی در دوره‌ی ۱۲ ساله‌ی‌حیوانی در فرهنگ فارسی - تهیه شده توسط استاد محمدرضا صیاد (استاد و پیشکسوت تقویم و رویت هلال ماه)

این جدول سه قسمت دارد: قسمت‌های فوقانی، راست و میانی که به ترتیب دو رقم سمت چپ، دو رقم سمت راست و نام سال هجری خورشیدی را مشخص می‌کنند. با استفاده از این جدول می‌توان نامِ سالِ ۲۱۰۰ سالِ هجری خورشیدی (۰ - ۲۰۹۹) را تعیین نمود. برای آشنایی با روش استفاده از این جدول به ذکر مثال زیر می پردازیم.

قربانی در آیین یهود (آشنایی با قربانی در یهودیت و پی‌بردن به اهمیت آن)

قربانی در آیین یهود

آشنایی با قربانی در یهودیت و پی‌بردن به اهمیت آن

نحوه آدرس‌دهیِ آیاتِ کتاب مقدس در این مقاله به شکل زیر است: 

نام کتاب، شماره آیه : شماره فصل. 

برای مثال: آیه سوم از فصل یازدهم کتاب ارمیا (ارمیا ۱۱:۳).

چکیده

آیین قربانی از کهن‌ترین آیین‌های تمام ادیان، اعم از ابتدایی و پیشرفته، است. انسان‌ها در تمام ادوار کوشیده‌اند تا با تقدیم هدیه و قربانی به خدا یا خدایان، خشنودی آنها را جلب کرده، از خشم و غضبشان جلوگیری کنند. قرآن کریم منشأ قربانی در ادیان را امر الاهی می‌داند: «براى هر امتى قربانگاهى قرار دادیم، تا نام خدا را (به هنگام قربانى) بر چهارپایانى که به آنان روزى داده‏ایم، ببرند». این آیین در طول دوره‌های مختلف به علل گوناگون، دستخوش تغییر و تحول‌های زیادی شده است. آیین قربانی در ادیان مختلف، دارای شباهت‌هایی، از جمله یاد خدا و تقرب به او در قربانی‌، است و در مواردی نیز با یکدیگر اختلاف دارند، مثل جایگاه قربانی در شریعت، نحوه ادای قربانی و... . یکی از ادیان زنده و نزدیک به اسلام، یهودیت است. آیین قربانی در یهودیت نیز فراز و نشیب‌هایی را به خود دیده است. وابستگی مستقیم قربانی به معبد مقدس یهودیان، این آیین را، پس از تخریب معبد، به تعطیلی کشاند. در مراحل بعد یهودیان جایگزین‌هایی را برای قربانی در نظر گرفتند. در این نوشتار بر آنیم تا به بررسی جنبه‌های مختلف قربانی در یهودیت مثل پیشینه و پیدایش قربانی، جایگاه قربانی، گونه‌های قربانی، تحولات قربانی و... بپردازیم.

احکام 613 گانه تورات با توضیحات

احکام ۶۱۳ گانه تورات با توضیحات

(اوامر و نواهی تورات؛ بایدها و نبایدهای تورات)

اصل مقاله + پاورقی‌

پاورقی‌ها در اصل مقاله نیست. این توضیحات برای فهم بهتر مطالب و اصطلاحاتِ بکار رفته در متن، توسط ویراستار افزوده شده تا مطالب برای خوانددگانِ بعضاً کم‌اطلاع یا حتی آنانی‌که برای اولین‌بار با این کلمات و واژگان آشنا می‌شوند جذابیت داشته باشد. مطالبی که در پاورقی‌ها آورده شده، تماماً از کتاب مقدس و نوشته‌های یهودیان می‌باشد.

نحوه آدرس‌دهی آیاتِ کتاب مقدس در این مقاله به شکل زیر است: 

نام کتاب، شماره آیه : شماره فصل. 

برای مثال: آیه سوم از فصل یازدهم کتاب ارمیا (ارمیا ۱۱:۳).

بر طبق سنتِ حاخامى، تورات مقدس (توراتنو هقدوشا) حاوى ۶۱۳ فرمان (اعم از اوامر و نواهى) است. یک معلم فلسطینى به نام ربى سیملاى (R. Simlai) چنین مى‌گوید: «۶۱۳ فرمان در سینا بر موسى وحى شد: ۳۶۵ فرمان، برابر با تعداد روزهاى سال شمسى، راجع به نواهى‌اند و ۲۴۸ فرمان، برابر با تعداد اعضاى بدن انسان، راجع به اوامر» (مکوت، ۲۳ ب). چنین احصایى، که ظاهراً مبتنى بر یک سنت باستانى است، در گفته‌هاى برخى از دانشمندان یهودى بروز کرد و در مکتب ربى عقیوا (R. Akiva) شکل گرفت و متجلى شد.

آشنایی با تقویم عبری (Hebrew Calendar or Jewish Calendar)

مناسبت‌ها و اعیاد عبری در یک نگاه

آشنایی با تقویم عبری

اولين دستور خداوند به بنی‌اسرائيل، تعيين حلول ماه عبری «نيسان/ اَبیب» به عنوان مبدأ شمارش ماه‌های سال می‌باشد:

خداوند به مُشه (حضرت موسی) و اَهَرون (هارون) در سرزمين مصر چنين فرمود:

۱ و خداوند موسی و هارون را در زمین مصر مخاطب ساخته، گفت:  ۲ «این ماه برای شما سر ماه‌ها باشد، این اول از ماه‌های سال برای شماست» (خروج ۲ - ۱: ۱۲).

بر اين اساس، تعيين شماره‌ی روزها، آغاز ماه‌ها و شمارش سال‌ها از مهمترين موضوع‌های مورد توجه علمای يهود بوده است. طبق فرمان خداوند، اعياد سه‌گانه‌ی يهود (پسح: سالگرد خروج بنی‌اسرائيل از مصر برابر با «۱۵ نیسان» - شاووعُوت: نزول تورات مقدس (توراتنو هقدوشا) در كوه سينا برابر با «۶ سیوان» - سوكُوت: جشن سايه‌بان‌ها/ عید خیمه‌ها برابر با «۱۵ تیشری») می‌بايست در موعد مقرر و با مراسم عبادی ويژه برگزار گردد.

مرسدس سوسا، صدای بی‌صدایان

به خاطره جاودان مرسدس سوسا

صدایِ مرسدس سوسا صدایِ درد و رنج بشریست. صدایی که از اعماق تاریخ می‌آید. صدای جوامعی که به ظلم عادت نمی‌کنند و با ظلم همراهی نکرده‌اند. صدای مرسدس سوسا صدای مقاومت است در برابر سلطه‌گری و صدای مبارزه برای تغییر. سرودهای پرشور ویولتا پارّا از حنجره‌ی شورانگیز مرسدس سوسا بود که بر جان میلیون‌ها مردم استبدادزده آمریکای لاتین و دیگر نقاط جهان جاری می‌شد. سوسا از آن دسته خواننده‎هایی نبود که حکومت‌ها آنها را بر روی سن می‌آورند و برایشان کف می‌زنند، از آن دسته خواننده‌هایی بود که آنها را از روی سن به زندان می‌برند. مرسدس سوسا از آن آدم‌هایی نبود که به وقت انقلاب از کشور می‌گریزند و در جای امنی به دور از مردم پناه می‌گیرند و خود را «تبعیدی» می‌خوانند، از آن کسانی بود که به وقت انقلاب به کشور باز می‌گردند و در میان آتش به میان مردم می‌روند. همچون ماریا فارانتوری (+) و جوآن بائز (+). سوسا موسیقی را سلاحی علیه ستمگری و علیه انسان‌ستیزی کرد. او با رساترین و مصمم‌ترین صدای ممکن فریاد زد که «همه چیز تغییر خواهد کرد. آنچه که دیروز تغییر کرد، فردا هم تغییر می‌کند» (Todo cambia). (+)

کِتِه کولویتس، صدای مصممی در بیان انسان و رنج‌هایش

کِتِه کولویتس

صدای مصممی در بیان انسان و رنج‌هایش

کِتِه اشمیت کولویتس (۱۸۶۷ تا ۱۹۴۵) هنرمند انسان‌دوست آلمانی بود. او از خانواده‌ای با تربیت فرهنگی و آگاهی سیاسی و اصالتاً از اهالی کوئینزبرگ (کالینینگراد فعلی) بود. ناحیه‌ای در میان لهستان و لیتوانی که اکنون بخشی از روسیه اما بیرون از مرزهای اصلی آن است. سرزمینی که ایمانوئل کانت و هانا آرنت نیز از آنجا برخواسته بودند.

کته کولویتس در آثار هنری بی‌بدیل خود روایتگر رنج‌های محرومان و ستمدیدگان و پیکارگر پرشور علیه ناسیونالیسم و جنگ‌طلبی و بهره‌کشی از انسان بود. او از سن ۱۶ سالگی طراحی از کارگران تحت ستم، مادران دردمند و دیگر مردمان فرودست و زحمتکش را شروع کرد و اینکار را تا پایان عمر همچون وظیفه انسانی خود می‌دانست و ادامه داد. مجموعه آثار بازمانده از او بالغ بر ۱۶۰۰ اثر هستند که شامل طراحی‌های با زغال، مجسمه و مجسمه‌های کوچک مفرغی، حکاکی و کنده‌کاری روی چوب، لیتوگراف یا چاپ سنگی، اِچینگ و چاپ باسمه می‌شوند. از «اینجا» و «اینجا» ببینید. توجه او به استفاده از انواع تکنیک‌های چاپ دستی نشان‌دهنده تمایل او به تکثیر آثار و تأثیرات انسانی آنها بوده است.

ازدواج کته با دوست زمان کودکی‌اش- کارل کولویتس- که پزشکی در خدمت محرومان بود، تأثیر بسزایی در فعالیت‌های او گذاشت و او بسیاری از آثار خود را با الهام از بیماران محرومی که برای مداوای رایگان به مطب شوهرش مراجعه می‌کردند، می‌آفرید.

گذری بر جشن‌ها و اعیاد سالیانه مسیحیان

گذری بر جشن‌ها و اعیاد سالیانه مسیحیان

مسیحیان دارای جشن‌ها، و اعیاد بسیاری در طی سال هستند. برخی از آنها مانند روز کریسمس هر سال در یک تاریخ مشخص رُخ می‌دهند؛ در صورتی که برخی از آنها در محدوده‌ای از تاریخ در نوسان هستند. یکی از اعیاد اصلی مسیحیان که داری تاریخ متغیر است عید پاک یا عید قیام است و از آن جهت که تاریخ بسیاری از اعیاد در ارتباط با عید قیام قرار دارد از اینرو تاریخ آنها نیز متغیر می‌باشد. هر یک از این اعیاد دارای تاریخچه و همراه با مراسم خاصی هستند که سعی شده است تا در حد لازم به آن پرداخته شود.

لازم به ذکر است که این اعیاد بر دو بخش تقسیم می‌شوند، یک بخش از آن اعیاد جهانی و عمومی هستند که معمولاَ توسط ایمانداران سراسر دنیا برگزار می‌شود، و بخش دیگر، اعیاد و جشن‌هایی هستند که توسط یک یا چند منطقه، و یا یک یا چند کشور خاص برگزار می‌شوند. در اینجا سعی بر این است که بتوانیم پاسخگوی هر دو بخش باشیم.

خدا هشدار داد که پادشاه نخواهید

«خدا هشدار داد که پادشاه نخواهید»

احتمالاً اثرگذارترین کتاب در رشد و بالندگی تمدن غربی کتاب مقدس باشد. البته ریشه‌‌ی نام‌اش (Bible) در زبان یونانی به‌سادگی به معنای کتاب است. تا به روزگاران اخیر در غرب مسیحی کتاب مقدس همچنان سنگ محکِ تقریباً همه‌ی مباحثات و مجادلات بر سر اخلاق و حکومت بود. یکی از قطعات رسایِ «عهد عتیق» در باب حکومت آن جاست که خدا به بنی‌اسرائیل که در آغاز در وضع بی‌دولتی می‌زیستند -حاکمی نداشتند تا از ایشان مالیات بستاند و سرباز‌گیری کند- هشدار می‌دهد که طلب پادشاه داشتن به سیاق ملت‌های دیگر نکنند. لیکن در کتابِ نخستِ سموئیل، اهالی یهود خواهان یک پادشاه شدند، و خداوند سموئیل را گفت که پادشاه داشتن به چه معناست (اول سموئیل فصل هشت). همان‌گونه که در بابِ «داوران» آمده، تا آن هنگام «پادشاهی در میان بنی‌اسرائیل نبود؛ هر که به آن کاری بود که در چشم‌اش درست می‌نمود» و فقط داورانی بودند جهت حل اختلافات. برای قرن‌ها این داستان به یاد اروپایی‌هایِ مسیحی می‌آورد که خدا نه تنها خود حکومتی بر روی زمین برپا نکرده بلکه خود بندگان‌اش را از طلب آن نیز برحذر داشته است. توماس پین، لرد اکتون و لیبرال‌های دیگر بارها این داستان را در نوشته‌های‌شان نقل کرده‌اند.

شهرستان‌های ایرانشهر/ شهرستان‌های ایران - تنها متن بازمانده از واپسین سده‌های فرمانروایی ساسانیان درباره جغرافیایِ تاریخی و سیاسیِ شهرهای ایرانشهر

شهرستان‌های ایرانشهر

شهرستان‌های ایرانشهر/ شهرستان‌های ایران کتاب کوچکی به زبان پهلویِ ساسانی (فارسی میانه) و تنها اثر موجود به این زبان که به جغرافیایِ تاریخی می‌پردازد. تدوین نهایی این رساله در سده سوم هجری صورت پذیرفته است. در متنِ رساله‌ی شهرستان‌های ایران همچون اغلب متون پهلوی، واقعیت و داستان‌ها در هم آمیخته شده‌اند.

کوست: کوست یکی از واحدهای تقسیمات کشوری ایران بود. این عقیده وجود دارد که در دوره‌ی پادشاهی خسرو اول (۵۳۱-۵۷۹م)، شاهنشاهی ساسانی به چهار پاره «کوست» بخش شده است. به گزارش یک منبع ارمنی، شاهنشاهی ساسانی به این چهار کوست بخش شده بود: 

۱- کوست خراسان؛ بخش شمال شرق.

۲- کوست خوروران؛ بخش جنوب غرب.

۳- کوست نیمروز؛ بخش جنوب شرق.

۴- کوست آدوربادگان؛ بخش شمال غرب.

ایران چیست؟ طرح مسئله پیرامون نام‌های آریا، ایران و فارس

ایران چیست؟

طرح مسئله پیرامون نام‌های آریا، ایران و فارس

ایران (اِران، اَئِریَنَه، اَئیریَه، اِرانشَهر، ایرانشهر)

ایران: اِران/ اَئِریَنَه/ اَئیریَه/ اِرانشَهر/ ایرانشهر. سرزمین و کشور ایران. و نیز فلات ایران. نام کشور ایران برای مفاهیم و مصداق‌های گوناگونی بسط یافته است: برای نامیدن یک حوزه فرهنگی- تمدنی؛ برای نامیدن یک کشورِ امروزی با مرزها و مختصات تعریف‌شده؛ برای نامیدن یک گروه زبانی با عنوان خانواده زبان‌های ایرانی؛ برای نامیدن یک منطقه جغرافیایی با عنوان فلات ایران؛ برای نامیدن یک گاهشماری یا تقویم با عنوان گاهشماری ایرانی (Persian Calendar)؛ با تعمیم به گذشته برای نامیدن قلمرو حکومت‌های تاریخی که حوزه فرمانروایی آنان تقریباً برابر با حوزه تمدنی ایران بوده؛ و نیز مفهوم‌های دیگری همچون هنر ایرانی، فرهنگ ایرانی، دین‌های ایرانی و سرزمین‌های ایرانی. بسیاری از این انتساب‌ها به دوران معاصر باز می‌گردد و بدون اینکه شکل نامگذاری برخی از آنها پیشینه تاریخی داشته باشند، به گذشته تعمیم یافته‌‌اند.

نام‌هایی که اکنون آنها را با شکل و آوای «ایران»، «آریا» و «فارس» می‌شناسیم، سرگذشتی پرفراز و نشیب و آکنده از تغییرات متنوع در تلفظ، معنا و مصداق در پشت سر خود داشته‌اند:

گزارشی ساده از گاهشماری در ایران باستان (ژاله آموزگار)

گزارشی ساده از گاه‌شماری ‌در ايران‌ باستان‌

ژاله آموزگار

(با حذف منابع)

سرزمين ايران با تمدن كهنسال خود در تاريخ دانش گاه‌شماری جهان جایی بسيار ارزنده دارد و تقويم كنونی ما كه يكی از كم‌نظيرترين و دقيق‌ترين و احتمالاً منطقی‌ترين تقويم‌های دنياست، راهی بس دراز پيموده تا صورت كنونی را به خود گرفته است.

گاه‌شماری ايران در طی تاريخ خود،‌ به دلايل عديده، ماه‌های سرگردان، جشن‌ها و نوروزهای چرخان و سال‌های نامنظم كبيسه اجرا نشده، بسيار داشته است. بزرگان بسياری، غالباً ناشناس، به جان كوشيده‌اند تا سرانجام اين راهِ پرنشيب و فراز در نورديده شود و تقويمی به صورت كنونی از گذشتگان نامدار به دست ما برسد كه بتوانيم به آن بنازيم و چون ميراثی گرانبها، به فرزندان خود بسپاريم.

اما تنها سرزمين ما نبوده است كه برای يافتن راهی درست، برای سنجش زمان، از سنگلاخ‌ها گذشته است. اين مسئله از ديرباز و از هزاره‌های پيشين ذهن انسان‌ها را به خود مشغول كرده است.

بشر، نخست شب و ماه را ملاك قرار داده است و شايد دليل آن اين باشد كه غالباً ماه را نماد جامعه‌ی شبانی و خورشيد را نماد جامعه‌ی كشاورزی می‌دانند و جامعه شبانی، در بسياری از فرهنگ‌ها، بر جامعه كشاورزی تقدم داشته است. از سوی ديگر، دسترسی به تغييرات ماه، برای سنجش زمان آسان و عملی بوده است. هر كسی می‌توانسته با چشم خود تغييرات ماه را در شب‌ها ببيند و با ماه از هلال يا غُرّه تا بدر و از بدر تا ناپديد شدن ماه يا سَلخ پيش برود.

اما دگرگونی‌های خورشيد و آگاهی از تغييرات زمانی آن می‌توانست فقط در انحصار گروهی ويژه باشد.

نام‌ ماه‌های‌ سال‌ در گاهشماری هخامنشی (پارسی باستان‌) و معادل‌ آرامی، عيلامی ‌قديم‌، عيلامی‌ جديد و بابلی آن‌ها

نام‌ ماه‌های‌ سال‌ در گاه‌شماری هخامنشی (پارسی باستان‌)

بر اساس‌ كتيبه‌ بيستون‌ و الواح‌ خزانه‌ تخت‌ جمشيد

اَدوکَنَئیشَه: (فارسی باستان)/ نیسان (آرامی)/ زیکلی (عیلامی قدیم)/ هَدوکَنَئیش یا هَدُوكَنَّش (عیلامی جدید)/ نیسانو یا‌ نيِسَنُّو (بابلی). هفتمین ماه گاهشماری هخامنشی، برابر با ماه فروردین.

ثورَواهَرَه یا ثُورَ واهَرَ: (فارسی باستان)/ ایار (آرامی)/ زَرپَكيم (عیلامی قدیم)/ توئیرمَئیر یا‌تُورمَر (عیلامی جدید)/ اَيّارو (بابلی). هشتمین ماه گاهشماری هخامنشی، برابر با ماه اردیبهشت.

ثائیگَرچی یا ثايگرَچِش: (فارسی باستان)/ سیوَن (آرامی)/ ‌هَدَر (عیلامی قدیم)/ سَئَکوریشیش یا ساكُورَيزيش (عیلامی جدید)/ سیمانو یا‌ سيمَنُّو (بابلی). نهمین ماه گاهشماری هخامنشی، برابر با ماه خرداد.

گاهشماری گاهنباری/ جشن‌های گاهنباری

گاهشماری گاهنباری

کهن‌ترین نظام گاهشماری شناخته‌شده در ایران

در آثار کهن ایرانی از شش جشن سالیانه نام برده شده است که با نام «جشن‌های گاهنباری» شناخته می‌شوند. نام و هنگام برگزاری این جشن‌ها در آثار گوناگون با تفاوت‌های فراوانی ثبت شده است که خود از نشانه‌های دیرینگی بسیار آن می‌باشد. این جشن‌ها (با مبدأ آغاز تابستان) به ترتیب چنین هستند: «میدیوشـِم» (در اوستایی: «مَـئیذیوشِـمَـه») به معنای میانه تابستان، «پَـتیـه‌شَـهیم» (پَئیتیش‌هَهیـه) به معنای پایان تابستان، «اَیاثرِم» (اَیاثرِمَـه) به معنای آغاز سرما (منظور میانه پاییز)، «میدیارِم» (مئیذیائیریه) به معنای میانه سال (منظور پایان پاییز، بر مبنای سالی با مبدأ آغاز تابستان)، «هَـمَـسپَـت‌مَـدَم» (هَـمَـسپَـت‌مَـئیدَیـه) به معنای برابری شب و روز یا برابری سرما و گرما (منظور پایان زمستان و هنگام اعتدال بهاری)، «میدیوزَرِم» (مَـئیذیوئی‌زَرِمَـیـه)، به معنای میانه فصل سبز (منظور میانه بهار).

گمان می‌رود جشن‌های گاهَـنْـباری (پاره‌های سال/ موسم‌های سالیانه)، ادامه و بازمانده‌ای از نوعی تقویم کهن باشد که طول سال خورشیدی را نه به دوازده ماه خورشیدی، بلکه به چهار فصل و چهار نیم‌فصل تقسیم می‌کرده‌اند و هر یک از این بازه‌های زمانی، نام و جشنی ویژه به همراه داشته است.

راهنمای زمان جشن‌ها و گردهمایی‌های مردمی ایران

راهنمای زمان جشن‌ها و گردهمایی‌های مردمی ایران

برگرفته از کتاب «راهنمای زمان جشن‌ها و گردهمایی‌های ملّی ایران باستان از رضا مرادی غیاث‌آبای

محتوای این کتاب و جدول زمانی جشن‌های آن در اسفند ۱۳۸۵ و به همت آقای بهرام مراوندی به تقویم گوگل و مرورگر موزیلا فایرفاکس اضافه شد و پس از آن به بسیاری از تقویم‌های فارسی در نرم‌افزارها و اپلیکیشن‌ها راه یافته است.

این گاهنما برابر و مطابق با گاهشماری ایران (هجری شمسی فعلی) است و می‌توان بدون ‌هیچگونه تغییری در همه سال‌ها از آن بهره‌برداری ‌کرد.

پیشگفتار

یکی از نکته‌هایی که در سال‌های اخیر و در بسیاری از نشست‌ها و سخنرانی‌ها به فراوانی پرسیده می‌شود، زمان درست و دقیق برگزاری جشن‌ها، گردهمایی‌ها و آیین‌های کهن ایرانی است. پرسش‌های فراوان در این باره نشاندهنده توجه مردم و به ویژه جوانان به شناخت و برگزاری آیین‌های کهن، و از سوی دیگر نشاندهنده سردرگمی آنان در میان تقویم‌ها و روایت‌های تاریخی متعدد و متناقض است. به ویژه که دیده می‌شود برای برگزاری جشن‌ها و گردهمایی‌های ایرانی و یا گفتگو و تحلیل در باره آن، گاه از ابزار نوساخته‌ای بنام «سالنمای دینی زرتشتیان» استفاده می‌شود که در چند سال اخیر با دستکاری در گاهشماری ایران (هجری شمسی فعلی) تهیه شده و دارای سابقه تاریخی در ایران نیست.

چکیده‌ای درباره گاهشماری جلالی

گاهشماری جلالی

گاهشماری جلالی که به نام‌های «ملک‌شاهی»، «سلطانی» و «محدث» نیز نامیده می‌شود، یک نظام گاهشماری خورشیدیِ اعتدالی است که در زمان سلطان جلال‌الدین ملک‌شاه سلجوقی (۴۸۵ تا ۴۶۵ هجری قمری) آغاز به تنظیم شده و نام‌های گوناگون آن نیز از نام و لقب‌های ملک‌شاه برگرفته شده است.

ساختار بنیادین این گاهشماری بر مبنای سنت‌های دیرین گاهشماری‌های ایرانی و با تأکید خاص بر انطباق نوروز یا روز نخست سال با نقطه اعتدال بهاری بوده است.

گاهشماری جلالی را می‌توان نتیجه و محصول نهایی کوشش‌های بسیار دیرینه و پرسابقه‌ ایرانیان برای دستیابی به تقویمی اعتدالی که حداکثر دقت و انطباق با تقویم طبیعی را داشته باشد، دانست. این گاهشماری، شکل نهایی‌ و اصلاح شده گاهشماری‌های «معتضدی»، «فارسیه»، «خراجی» و دیگر سامانه‌هایی است که در سده‌های سوم تا پنجم هجری برای تثبیت نوروز در اعتدال بهاری به کار می‌رفته‌اند و فاقد دقت کافی، و یا بدون قابلیت محاسباتی نظری برای سال‌های پیشین و پسین بوده‌اند. در آن زمان (یعنی در اواخر سده پنجم) تقویم یزدگردی نیز به دلیل فقدان کبیسه‌گیری‌های یک ماه در هر صد و بیست سال، عملاً از قاعده محاسباتی خود خارج شده؛ در حالیکه  در نظام اصلی خود نیز بدون دقت کافی بوده و تا یک ماه با تقویم طبیعی دچار اختلاف می‌شده است. گاهشماری هجری شمسی فعلی ادامه همان گاهشماری جلالی است.

نام روزهای ماه (بُرج) خورشیدی در گاهشماری‌های ایرانی، معانی و دلایل نام‌گذاری آن‌ها

نام روزهای ماه (بُرج) خورشیدی در گاهشماری‌های ایرانی و معانی آن‌ها

روزهای سی‌گانه تقویم‌های ایرانی هر یک نامی دارند به قرار زیر:

۱- هرمز، هرمزد، اورمزد (نام خداوند، دانای بزرگ هستی‌ بخش).

۲- بهمن، وهمن، وهومن (پندار و خرد نیک، اندیشه‌ی نیک).

۳- اردیبهشت (بهترین پاکی و راستی).

۴- شهریور (شهریاری نیرومند، پادشاهی آرزو شده).