اوستا
اَوِستا:
آبِستا/ اَبِستا/ اَستا/ اوپَستا/ اَویسْتاک/ بُستا/ بُستاق. مجموعه کتاب‌هایی از كهن‌ترين
نوشتارهاي ايرانيان به خط و زبانی که اکنون خط و زبان «اَوِستایی» نامیده می‌شود. اوستا
در اصل در بردارنده متون دینی ادیان پیش از زرتشتی نیز بوده که پس از پیدایش این دین
در اوایل دوره ساسانی و سرکوب پیروان آن ادیان، و نیز پس از انجام تحریف‌ها و تغییرات
لازم، به نام کتاب دینی زرتشتیان مصادره می‌شود. اوستا بیست و یک نَسْک (کتاب) بوده
که بسیاری از آنها از میان رفته است. اوستای بازمانده امروز شامل یَسنا، یَشت‌ها، وندیداد
(وِدیوداد)، ویسْپِرَد، خُرده‌اوستا، هادُخت‌نَسک، اَوْگِمَدَیْچا، ویثانَسک و ویشتاسپ‌یَشت
(گشتاسپ‌یَشت) می‌شود. گاثای منسوب به زرتشت نیز که در دل یسنا پراکنده بوده، در دوران
معاصر شناخته شده است.
اوستا
بارها و بارها دچار آسيب‌هاي زمانه شده است. در هنگامه جنگ‌ها و ناآرامی‌ها، دچار آشفتگی
گردیده و در زمان ساسانیان و به منظور تطبيق متن آن با اعتقادات نو زرتشتیِ ساساني
به تحریف گرفتار آمده است. این تحریف به اندازه‌ای بوده که به گفته برتلس، اوستا در
کل محصول زیرکانه موبدان است و تنها بخش ناچیزی از آن، باریکه‌ای از آفریده‌های راستین
مردم است. این دستکاری‌ها موجب شده تا عبارات زیبای حماسی که اصولاً موبدان معنای آنرا
نیز به درستی در نمی‌یافتند، تبدیل به متن‌های نیایشی‌ای شوند که قرار است با پژواکش
دیوان زخمی گردند و نابود شوند. برآیند چنین اعمال و تحریف‌هایی، موجب پدید آمدن کتابی
شد که خواندنش موجب خستگی ملال‌آور و آزردگی‌های ناشی از فضل‌فروشی موبدان می‌شود
(برتلس، ص ۹۱ و ۹۲).
كتاب
اوستايي كه امروزه به دست ما رسيده است، از نظر زماني به سه بخش متفاوت تقسيم مي‌شود:
بخش يكم، «اوستاي كهن» را شامل می‌شود كه مضامين آن از نظر زماني متعلق به روزگار پيش
از زرتشت (پیش از سده هفتم قبل از میلاد) است؛ اما نگارش آن متعلق به عصرهاي پس از
زرتشت است و هنگام اين نگارش و بازنويسيِ دگرباره، تا اندازه‌اي مضامين و باورهاي جديدتر
را به متن‌هاي كهن اضافه كرده‌اند. اجزای اوستای کهن عبارت از: فروردین‌یشت، مهریشت،
زامیادیشت، آبان‌یشت، تِشتَریشت، اَشییشت، بهرام‌یشت و هوم‌یشت.
بخش
دومِ اوستا از نظر زماني شامل «گاثا»ی منسوب به زرتشت می‌شود كه هر چند از نظر مضمون
پس از اوستاي كهن سروده شده؛ اما از نگاه زبان و نگارش، كهن‌ترين بخش اوستاي موجود
است. به دلیل قدمت گاثا، گاهی از آن نیز با عنوان «اوستای کهن» یاد می‌شود.
بخش
سوم اوستا از نظر زماني شامل يسنا (به استثنای هوم‌یشت که استثنائاً در میان یسناها
قرار گرفته)، يشت‌هاي جديد، ويسپِرَد، وَنديداد (وِدیوداد) و خُرده‌اوستا است كه همگي
جزو «اوستاي نو» به حساب مي‌آيند. با این حال بسياري از مضامين همين بخش‌هاي جديد نيز
برگرفته و اقتباس شده از باورها و نوشتارهاي كهن است؛ اما اين آميختگي به حدي است كه
امكان تفكيك را امكان‌پذير نمي‌سازد. به عنوان نمونه مي‌توان از داستان جمشيد در ونديداد
نام برد كه يكي از كهن‌ترين داستان‌ها و باورها و نوشتارهاي ايرانيان است، اما شكل
نگارشيِ كهن آن كاملا دگرگون شده و تغيير اساسي يافته است.
در
جهان هیچ نسخه دست‌نوشت کاملی از متن اصلی اوستا وجود ندارد. در سال ۱۸۸۶ میلادی، کارل
فریدریش گِلدنِر (Karl F.
Geldner) متن کاملی از اوستای موجود
را بر اساس مطابقت چندین نسخه دست‌نوشتِ ناقص تهیه و منتشر کرد. این کتاب با نام اوستا-
کتاب‌های مقدس ایرانیان (Avesta- The Secred Books of the Parsis)
در اشتوتگارت آلمان منتشر شد. متن اصلی اوستا تاکنون در ایران تهیه و منتشر نشده است.
یَشت: بخشی از اوستا که به ستایش و گرامیداشت آفریدگار و ایزدان می‌پردازد. تعداد آنها در مجموع بیست و یک یشت است. تعدادی از این یشت‌ها از نظر مضمون کهن‌ترین بخش اوستا هستند که عبارتند از: فروردین‌یشت، مهریشت، زامیادیشت، آبان‌یشت، تِشتَریشت، اَشییشت و بهرام‌یشت. هوم‌یشت نیز که اکنون جزو یسناها قرار دارد، جزو بخش‌های کهن اوستا است.
هُرمَزد‌یَشت: نخستین یشت اوستا. این یشت در ستایش اهورامزدا و معرفی نام‌های گوناگون او است و جزو اوستای اصیل نیست.
هَفتَن‌یَشت کوچک: دومین یشت اوستا که در گرامیداشت امشاسپندان سروده شده و جزو اوستای اصیل نیست.
اَردیبهشت‌یَشت: سومین یشت اوستا در ۱۹ بند که در گرامیداشت اردیبهشت سروده شده است. این یشت جزو یشت‌های کهن و اصیل نیست.
خُرداد‌یَشت: چهارمین یشت اوستا که به ستایش و گرامیداشت خرداد اختصاص دارد. این یشت جزو یشت‌های کهن و اصیل نیست.
آبان‌یَشت: آناهیدیَشت/ اَرِدویسورَه‌یَشت. پنجمين يشت اوستا و يكی از كهن‌ترين آنها که در ستایش و بزرگداشت ناهید/ اَناهیتا/ آناهید سروده شده است. آبان‌يشت دارای ۳۰ بخش يا كَردِه و ۱۳۳ بند است. اما بسياری از اين بندها در دوره‌های جديدتر به متن اصلی افزوده شده‌اند. اشاره‌های جغرافيایی موجود در آبان‌يشت نشان می‌دهد كه محل سرايش آن، سرزمين‌های جنوبی آسيای ميانه و شمال افغانستان امروزی و بويژه نواحی پيرامون رود آمو/ آمودريا بوده است. آبان‌يشت از منابع با اهميت در بررسی نام‌های پهلوانان و سرداران و پادشاهان در ايران باستان دانسته می‌شود.
خورشید‌یَشت: ششمین یشت اوستا که به گرامیداشت خورشید اختصاص دارد. این یشت جزو اوستای اصیل نیست.
ماه‌یَشت: یشت هفتم از اوستا که به ماه اختصاص دارد. این یشت جزو یشت‌های کهن و اصیل اوستا نیست.
تِشْتَریشت: تیشْتَریشت/ تیریشت. هشتمین و یکی از کهن‌ترین یشت‌های اوستا است. این یشت در بزرگداشت و ستایش پر فروغ‌ترین و درخشان‌ترین ستاره آسمان و ایزد نگاهبان آن که همانا تِشتَر/ تیر/ شباهنگ/ شِعْرای یمانی باشد، سروده شده است. تشتریشت دارای ۱۶ بخش یا کرده و ۶۲ بند است. اما بسیاری از این بندها در دوره‌های جدیدتر به متن اصلی افزوده شده‌اند. افزوده‌های احتمالی جدیدتر عبارتند از بندهای ۱ تا ۲۹، ۴۱، ۶۲، ۷۱ تا ۱۲۹، ۱۳۹ تا ۱۴۲، ۱۵۲؛ و نیز افزودگی‌هایی در بندهای ۵۴، ۵۶، ۱۵۵، ۱۵۷، ۱۵۸.
دَرواسپ‌یَشت: نهمین یشت اوستا که در گرامیداشت دَرواسپ (=گوش) سروده شده است. این یشت جزو بخش‌های کهن و اصیل اوستا نیست.
مهریَشت: میترایشت. دهمین یشت اوستا و از لحاظ مضمون پس از فروردین یشت، کهن‌ترین بخش آن است. این یشت در بزرگداشت و ستایش ایزد بزرگ و کهن ایرانی به نام مهر یا میترا (در اوستا «میثْرَه») ایزد پیمان، فروغ و روشنایی سروده شده که نام او در گاثای زرتشت نیز یکبار آمده است. مهریشت از نگاه اشاره‌های نجومی و باورهای کیهانی از مهمترین و ناب‌ترین بخش‌های اوستا است. مهریشت، پیمان‌نامه ایزد کهن ایرانی، و نیایش‌نامه یکی از فراگیرترین و تأثیرگذارترین آیین‌ها و ادیان ایرانی است. مهریشت دارای ۳۵ بخش یا کرده و ۱۴۶ بند است. اما بسیاری از این بندها در دوره‌های جدیدتر به متن اصلی افزوده شده‌اند. افزوده‌های احتمالی جدیدتر عبارتند از بندهای ۱ تا ۳، ۵، ۶، ۸، ۹، ۱۸ تا ۲۱، ۲۳، ۲۴، ۲۸ تا ۳۴، ۳۷، ۴۱، ۴۸ تا ۵۹، ۷۲ تا ۷۴، ۸۳ تا ۹۴، ۹۸ تا ۱۰۳، ۱۰۵ تا ۱۱۱، ۱۱۴ تا ۱۲۲، ۱۲۶، ۱۳۷ تا ۱۳۹، ۱۴۴، ۱۴۶. مهریشت در متن اصلی به نظم سروده شده و کهن‌ترین شعرِ بدست آمده ایرانی است. این یشت سرشار از نیروی شاعرانه و سرچشمه سرودهایی در وصف پهلوانی به شمار می‌رود.
سروش‌یَشت هادُخت: یازدهمین یشت اوستا که به سروش تعلق دارد و جزو اوستای اصیل نیست.
رَشن‌یَشت: دوازدهمین یشت اوستا که به گرامیداشت رَشن اختصاص دارد. این یشت جزو اوستای اصیل نیست.
فروردین‌یَشت: فْرَوَشی‌یشت. سیزدهمین یشت اوستا و از لحاظ مضمون کهن‌ترین بخش آن به شمار می‌رود. این یشت در بزرگداشت و ستایش فُروهر (فَروَهَر) پیروان نظام هستی یا «اَشَونان» سروده شده است و یکی از بااهمیت‌ترین بخش‌های اوستاست. فروردین‌یشت دارای ۳۱ بخش یا کرده و ۱۵۸ بند است. اما بسیاری از این بندها در دوره‌های جدیدتر به متن اصلی افزوده شده‌اند. افزوده‌های احتمالی جدیدتر عبارتند از بندهای ۱ تا ۲۹، ۴۱، ۶۲، ۶۳، ۷۱ تا ۱۲۹، ۱۳۹ تا ۱۴۲، ۱۵۲، ۱۵۸؛ و نیز افزودگی‌هایی در بندهای دیگر.
بَهرام‌یَشت: چهاردهمین یشت و یکی از یشت‌های کهن اوستا که در بزرگداشت و ستایش بهرام ایزد پیروزی و رزم‌آوری و شکننده یورش‌آورندگان سروده شده است. بهرام‌یشت دارای ۲۲ بخش یا کرده و ۶۴ بند است. اما بسیاری از این بندها در دوره‌های جدیدتر به متن اصلی افزوده شده‌اند. افزوده‌های احتمالی جدیدتر عبارتند از بندهای ۱، ۵، ۶، ۸، ۱۰، ۱۴، ۱۶، ۱۸، ۲۲، ۲۴، ۲۶، ۳۴، ۳۵، ۴۲ تا ۶۴.
رام‌یشت: پانزدهمین یشت و از یشت‌های کهن اوستا است. با اینکه نام این یشت اشاره به رام (ایزد آرامش و آسایش) دارد، اما در بزرگداشت و ستایش اَندَروای یا وَیو/ وای ایزد باد و هوا، سروده شده است. رام‌یشت دارای ۱۱ بخش یا کرده و ۵۷ بند است. اما بسیاری از این بندها در دوره‌های جدیدتر به متن اصلی افزوده شده‌اند. افزوده‌های احتمالی جدیدتر عبارتند از بندهای ۱ تا ۶، ۱۰، ۱۴، ۱۸، ۲۲، ۲۶، ۳۰، ۳۴، ۳۸ تا ۵۷.
دین‌یَشت: چیسْتایَشت. شانزدهمین یشت اوستا که در گرامیداشت ایزدبانوی دین سروده شده و جزو اوستای اصیل نیست.
اَشی‌یَشت: اَرْت‌یَشت/ اَرْد‌یَشت. هفدهمین یشت و یکی از یشت‌های کهن اوستا که در بزرگداشت و ستایش اَشی/ اَرْت/ اَرْد ایزدبانوی دارایی و فراوانی و نگاهبان شکوفه‌های بهاری سروده شده است. این نام در گاثای زرتشت نیز آمده است. اَشییشت دارای ۱۰ بخش یا کرده و ۶۲ بند است. اما بسیاری از این بندها در دوره‌های جدیدتر به متن اصلی افزوده شده‌اند. افزوده‌های احتمالی جدیدتر عبارتند از بندهای ۲، ۳، ۵، ۱۵ تا ۲۲، ۴۴ تا ۶۲.
اَشتاد‌یَشت: هجدهمین یشت اوستا که در بزرگداشت ایزدبانو اَشتاد سروده شده است. این یشت جزو یشت‌های کهن و اصیل اوستا نیست.
زامیادیَشت: کیان‌یَشت/ خْوَرِنَه‌یَشت. نوزدهمین یشت و یکی از یشت‌های کهن یشت اوستا به معنای یشتِ ویژة خْوَرِنَه یا فَرّ نیز نامیده شده و در بزرگداشت و ستایش فَرّ کیانی سروده شده است. زامیادیشت دارای ۱۵ بخش یا کرده و ۹۶ بند است. اما بسیاری از این بندها در دوره‌های جدیدتر به متن اصلی افزوده شده‌اند. افزوده‌های احتمالی جدیدتر عبارتند از بندهای ۷، ۹، ۱۳، ۱۵ تا ۱۸، ۵۳، ۵۴، ۵۷، ۵۸، ۶۰، ۶۱، ۶۳، ۶۴، ۷۸ تا ۸۷، ۹۲ تا ۹۵. اشاره‌های جغرافیایی موجود در زامیادیشت نشان می‌دهد که محل سرایش آن، سرزمین‌های شرقی ایران و به ویژه نواحی پیرامون دریاچه هامون در نیمروز/ زابلستان/ سیستان بوده است.
هوم‌یَشت: یکی از یشت‌های کهن اوستا که در درون یسناها جای داده شده و از یسنای ۹ تا ۱۱ را در بر می‌گیرد، هر چند که یشت بیستم اوستا نیز با نام هوم‌یشت نامیده می‌شود، اما تنها چند بند هوم‌یشت اصلی را در بر دارد. در نتیجه می‌باید توجه داشت که هوم‌یشت درون یسناها (که یشت اصلی و کهن است) با هوم‌یشت غیراصیل که یشت بیستم اوستا را تشکیل می‌دهد، اشتباه گرفته نشود. این یشت در بزرگداشت و ستایش گیاه همیشه سرسبز هوم سروده شده است. هوم‌یشت در ۳ هات یسنا و ۷۱ بند جای داده شده است. اما بسیاری از این بندها در دوره‌های جدیدتر به متن اصلی افزوده شده‌اند. افزوده‌های احتمالی جدیدتر عبارتند از بندهای ۱، ۲، ۱۲ تا ۱۵، ۲۴، ۲۶، ۲۷، ۲۹ تا ۳۲ از یسنای نهم؛ ۱، ۲، ۵ تـا ۱۰، ۱۲ تا ۱۶، ۱۸، ۱۹ از یسنای دهم؛ و بـه احتمال همه هجده بند یسنای یازدهم.
وَنَند‌یَشت: بیست و یکمین و آخرین یشت اوستا که به ستاره وَنَند تعلق دارد. این یشت جزو اوستای اصیل نیست.
یَشت‌های اوستا
یَشت: بخشی از اوستا که به ستایش و گرامیداشت آفریدگار و ایزدان می‌پردازد. تعداد آنها در مجموع بیست و یک یشت است. تعدادی از این یشت‌ها از نظر مضمون کهن‌ترین بخش اوستا هستند که عبارتند از: فروردین‌یشت، مهریشت، زامیادیشت، آبان‌یشت، تِشتَریشت، اَشییشت و بهرام‌یشت. هوم‌یشت نیز که اکنون جزو یسناها قرار دارد، جزو بخش‌های کهن اوستا است.
یَشت‌های اوستا به ترتیب عبارتند از:
هُرمَزد‌یَشت: نخستین یشت اوستا. این یشت در ستایش اهورامزدا و معرفی نام‌های گوناگون او است و جزو اوستای اصیل نیست.
هَفتَن‌یَشت کوچک: دومین یشت اوستا که در گرامیداشت امشاسپندان سروده شده و جزو اوستای اصیل نیست.
اَردیبهشت‌یَشت: سومین یشت اوستا در ۱۹ بند که در گرامیداشت اردیبهشت سروده شده است. این یشت جزو یشت‌های کهن و اصیل نیست.
خُرداد‌یَشت: چهارمین یشت اوستا که به ستایش و گرامیداشت خرداد اختصاص دارد. این یشت جزو یشت‌های کهن و اصیل نیست.
آبان‌یَشت: آناهیدیَشت/ اَرِدویسورَه‌یَشت. پنجمين يشت اوستا و يكی از كهن‌ترين آنها که در ستایش و بزرگداشت ناهید/ اَناهیتا/ آناهید سروده شده است. آبان‌يشت دارای ۳۰ بخش يا كَردِه و ۱۳۳ بند است. اما بسياری از اين بندها در دوره‌های جديدتر به متن اصلی افزوده شده‌اند. اشاره‌های جغرافيایی موجود در آبان‌يشت نشان می‌دهد كه محل سرايش آن، سرزمين‌های جنوبی آسيای ميانه و شمال افغانستان امروزی و بويژه نواحی پيرامون رود آمو/ آمودريا بوده است. آبان‌يشت از منابع با اهميت در بررسی نام‌های پهلوانان و سرداران و پادشاهان در ايران باستان دانسته می‌شود.
خورشید‌یَشت: ششمین یشت اوستا که به گرامیداشت خورشید اختصاص دارد. این یشت جزو اوستای اصیل نیست.
ماه‌یَشت: یشت هفتم از اوستا که به ماه اختصاص دارد. این یشت جزو یشت‌های کهن و اصیل اوستا نیست.
تِشْتَریشت: تیشْتَریشت/ تیریشت. هشتمین و یکی از کهن‌ترین یشت‌های اوستا است. این یشت در بزرگداشت و ستایش پر فروغ‌ترین و درخشان‌ترین ستاره آسمان و ایزد نگاهبان آن که همانا تِشتَر/ تیر/ شباهنگ/ شِعْرای یمانی باشد، سروده شده است. تشتریشت دارای ۱۶ بخش یا کرده و ۶۲ بند است. اما بسیاری از این بندها در دوره‌های جدیدتر به متن اصلی افزوده شده‌اند. افزوده‌های احتمالی جدیدتر عبارتند از بندهای ۱ تا ۲۹، ۴۱، ۶۲، ۷۱ تا ۱۲۹، ۱۳۹ تا ۱۴۲، ۱۵۲؛ و نیز افزودگی‌هایی در بندهای ۵۴، ۵۶، ۱۵۵، ۱۵۷، ۱۵۸.
دَرواسپ‌یَشت: نهمین یشت اوستا که در گرامیداشت دَرواسپ (=گوش) سروده شده است. این یشت جزو بخش‌های کهن و اصیل اوستا نیست.
مهریَشت: میترایشت. دهمین یشت اوستا و از لحاظ مضمون پس از فروردین یشت، کهن‌ترین بخش آن است. این یشت در بزرگداشت و ستایش ایزد بزرگ و کهن ایرانی به نام مهر یا میترا (در اوستا «میثْرَه») ایزد پیمان، فروغ و روشنایی سروده شده که نام او در گاثای زرتشت نیز یکبار آمده است. مهریشت از نگاه اشاره‌های نجومی و باورهای کیهانی از مهمترین و ناب‌ترین بخش‌های اوستا است. مهریشت، پیمان‌نامه ایزد کهن ایرانی، و نیایش‌نامه یکی از فراگیرترین و تأثیرگذارترین آیین‌ها و ادیان ایرانی است. مهریشت دارای ۳۵ بخش یا کرده و ۱۴۶ بند است. اما بسیاری از این بندها در دوره‌های جدیدتر به متن اصلی افزوده شده‌اند. افزوده‌های احتمالی جدیدتر عبارتند از بندهای ۱ تا ۳، ۵، ۶، ۸، ۹، ۱۸ تا ۲۱، ۲۳، ۲۴، ۲۸ تا ۳۴، ۳۷، ۴۱، ۴۸ تا ۵۹، ۷۲ تا ۷۴، ۸۳ تا ۹۴، ۹۸ تا ۱۰۳، ۱۰۵ تا ۱۱۱، ۱۱۴ تا ۱۲۲، ۱۲۶، ۱۳۷ تا ۱۳۹، ۱۴۴، ۱۴۶. مهریشت در متن اصلی به نظم سروده شده و کهن‌ترین شعرِ بدست آمده ایرانی است. این یشت سرشار از نیروی شاعرانه و سرچشمه سرودهایی در وصف پهلوانی به شمار می‌رود.
سروش‌یَشت هادُخت: یازدهمین یشت اوستا که به سروش تعلق دارد و جزو اوستای اصیل نیست.
رَشن‌یَشت: دوازدهمین یشت اوستا که به گرامیداشت رَشن اختصاص دارد. این یشت جزو اوستای اصیل نیست.
فروردین‌یَشت: فْرَوَشی‌یشت. سیزدهمین یشت اوستا و از لحاظ مضمون کهن‌ترین بخش آن به شمار می‌رود. این یشت در بزرگداشت و ستایش فُروهر (فَروَهَر) پیروان نظام هستی یا «اَشَونان» سروده شده است و یکی از بااهمیت‌ترین بخش‌های اوستاست. فروردین‌یشت دارای ۳۱ بخش یا کرده و ۱۵۸ بند است. اما بسیاری از این بندها در دوره‌های جدیدتر به متن اصلی افزوده شده‌اند. افزوده‌های احتمالی جدیدتر عبارتند از بندهای ۱ تا ۲۹، ۴۱، ۶۲، ۶۳، ۷۱ تا ۱۲۹، ۱۳۹ تا ۱۴۲، ۱۵۲، ۱۵۸؛ و نیز افزودگی‌هایی در بندهای دیگر.
بَهرام‌یَشت: چهاردهمین یشت و یکی از یشت‌های کهن اوستا که در بزرگداشت و ستایش بهرام ایزد پیروزی و رزم‌آوری و شکننده یورش‌آورندگان سروده شده است. بهرام‌یشت دارای ۲۲ بخش یا کرده و ۶۴ بند است. اما بسیاری از این بندها در دوره‌های جدیدتر به متن اصلی افزوده شده‌اند. افزوده‌های احتمالی جدیدتر عبارتند از بندهای ۱، ۵، ۶، ۸، ۱۰، ۱۴، ۱۶، ۱۸، ۲۲، ۲۴، ۲۶، ۳۴، ۳۵، ۴۲ تا ۶۴.
رام‌یشت: پانزدهمین یشت و از یشت‌های کهن اوستا است. با اینکه نام این یشت اشاره به رام (ایزد آرامش و آسایش) دارد، اما در بزرگداشت و ستایش اَندَروای یا وَیو/ وای ایزد باد و هوا، سروده شده است. رام‌یشت دارای ۱۱ بخش یا کرده و ۵۷ بند است. اما بسیاری از این بندها در دوره‌های جدیدتر به متن اصلی افزوده شده‌اند. افزوده‌های احتمالی جدیدتر عبارتند از بندهای ۱ تا ۶، ۱۰، ۱۴، ۱۸، ۲۲، ۲۶، ۳۰، ۳۴، ۳۸ تا ۵۷.
دین‌یَشت: چیسْتایَشت. شانزدهمین یشت اوستا که در گرامیداشت ایزدبانوی دین سروده شده و جزو اوستای اصیل نیست.
اَشی‌یَشت: اَرْت‌یَشت/ اَرْد‌یَشت. هفدهمین یشت و یکی از یشت‌های کهن اوستا که در بزرگداشت و ستایش اَشی/ اَرْت/ اَرْد ایزدبانوی دارایی و فراوانی و نگاهبان شکوفه‌های بهاری سروده شده است. این نام در گاثای زرتشت نیز آمده است. اَشییشت دارای ۱۰ بخش یا کرده و ۶۲ بند است. اما بسیاری از این بندها در دوره‌های جدیدتر به متن اصلی افزوده شده‌اند. افزوده‌های احتمالی جدیدتر عبارتند از بندهای ۲، ۳، ۵، ۱۵ تا ۲۲، ۴۴ تا ۶۲.
اَشتاد‌یَشت: هجدهمین یشت اوستا که در بزرگداشت ایزدبانو اَشتاد سروده شده است. این یشت جزو یشت‌های کهن و اصیل اوستا نیست.
زامیادیَشت: کیان‌یَشت/ خْوَرِنَه‌یَشت. نوزدهمین یشت و یکی از یشت‌های کهن یشت اوستا به معنای یشتِ ویژة خْوَرِنَه یا فَرّ نیز نامیده شده و در بزرگداشت و ستایش فَرّ کیانی سروده شده است. زامیادیشت دارای ۱۵ بخش یا کرده و ۹۶ بند است. اما بسیاری از این بندها در دوره‌های جدیدتر به متن اصلی افزوده شده‌اند. افزوده‌های احتمالی جدیدتر عبارتند از بندهای ۷، ۹، ۱۳، ۱۵ تا ۱۸، ۵۳، ۵۴، ۵۷، ۵۸، ۶۰، ۶۱، ۶۳، ۶۴، ۷۸ تا ۸۷، ۹۲ تا ۹۵. اشاره‌های جغرافیایی موجود در زامیادیشت نشان می‌دهد که محل سرایش آن، سرزمین‌های شرقی ایران و به ویژه نواحی پیرامون دریاچه هامون در نیمروز/ زابلستان/ سیستان بوده است.
هوم‌یَشت: یکی از یشت‌های کهن اوستا که در درون یسناها جای داده شده و از یسنای ۹ تا ۱۱ را در بر می‌گیرد، هر چند که یشت بیستم اوستا نیز با نام هوم‌یشت نامیده می‌شود، اما تنها چند بند هوم‌یشت اصلی را در بر دارد. در نتیجه می‌باید توجه داشت که هوم‌یشت درون یسناها (که یشت اصلی و کهن است) با هوم‌یشت غیراصیل که یشت بیستم اوستا را تشکیل می‌دهد، اشتباه گرفته نشود. این یشت در بزرگداشت و ستایش گیاه همیشه سرسبز هوم سروده شده است. هوم‌یشت در ۳ هات یسنا و ۷۱ بند جای داده شده است. اما بسیاری از این بندها در دوره‌های جدیدتر به متن اصلی افزوده شده‌اند. افزوده‌های احتمالی جدیدتر عبارتند از بندهای ۱، ۲، ۱۲ تا ۱۵، ۲۴، ۲۶، ۲۷، ۲۹ تا ۳۲ از یسنای نهم؛ ۱، ۲، ۵ تـا ۱۰، ۱۲ تا ۱۶، ۱۸، ۱۹ از یسنای دهم؛ و بـه احتمال همه هجده بند یسنای یازدهم.
وَنَند‌یَشت: بیست و یکمین و آخرین یشت اوستا که به ستاره وَنَند تعلق دارد. این یشت جزو اوستای اصیل نیست.
خط
اوستایی (خط دین‌دبیره، خط زند)
خط
اَوِستایی: خط دین‌دَبیرِه/ خط زند. نامی که امروزه به خطی اطلاق می‌شود که اَوِستا
بدان نوشته شده است. اوستا تنها اثر مکتوب بازمانده به این خط است. این خط را در زمان
ساسانیان خط دین‌دَبیره (دبیره دینی/ خط دینی) می‌نامیدند. خط اوستایی در دوره ساسانی
و در رقابت با خط مانوی و مانویانی که آثار مکتوب پدید می‌آورند، ابداع شد.
خط
اوستایی ۵۳ حرف دارد که از آن میان ۱۲ حرف به مصوت‌ها و چهار حرف به حروف ترکیبی صامت
و مصوت اختصاص دارد. در نتیجه خط اوستایی از نظر آوایی دقیق است. این خط برخلاف خط
پهلوی تحریری، به صورت حروف منفصل از یکدیگر و از راست به چپ نوشته می‌شود. خط اوستایی
فاقد حرف و آوای «ل» است.
زبان
اوستایی
زبان
اَوِستایی: از زبان‌های ایرانی باستان و از زبان‌های ایرانی شرقی. امروزه این نام به
زبانی اطلاق می‌شود که در اَوِستا بکار گرفته شده و این تنها اثر بازمانده به این زبان
است. از نام اصلی زبان اوستایی (و حتی خود اوستا) که در زمان خود بکار می‌رفته، اطلاعی
در دست نیست. زبان اوستایی با زبان سنسکریت قرابت و نزدیکی دارد. گونه‌ای از زبان اوستایی
که در گاثای منسوب به زرتشت بکار رفته است، در قیاس با دیگر بخش‌های اوستا از قدمت
بیشتری برخوردار است و گاه آنرا زبان گاثایی/ گاتهایی/ گاهانی می‌نامند.
بنگرید به: مرادی غیاث‌آبادی، رضا، فرهنگنامه ایران- دانشنامه فرهنگ و تمدن ایران و پیرامون آن، ویرایش اول، تهران، ۱۳۹۲، ۸۴۸ صفحه، قطع وزیری، جلد گالینگور نقره‌کوب، ۵۰۰۰ مدخل الفبایی-موضوعی، ۵۰۰ عکس اختصاصی، شابک ۸-۹۶۳۹-۰۴-۹۶۴-۹۷۸.
بنگرید به: مرادی غیاث‌آبادی، رضا، فرهنگنامه ایران- دانشنامه فرهنگ و تمدن ایران و پیرامون آن، ویرایش اول، تهران، ۱۳۹۲، ۸۴۸ صفحه، قطع وزیری، جلد گالینگور نقره‌کوب، ۵۰۰۰ مدخل الفبایی-موضوعی، ۵۰۰ عکس اختصاصی، شابک ۸-۹۶۳۹-۰۴-۹۶۴-۹۷۸.
اوستا - به نقل از دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی
زرتشت - به نقل از فرهنگنامه ایران
دین زرتشتی - به نقل از فرهنگنامه ایران
زرتشت - به نقل از لغتنامه دهخدا
اوستا - به نقل از لغتنامه دهخدا
گاتها - به نقل از فرهنگنامه ایران
گاتها - لغتنامه دهخدا
آشنایی با برخی نام‌جای‌ها، نام‌ِ کسان، اصطلاحات و متون زرتشتی
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر
نظرتان درباره این پست را به اشتراک بگذارید.
نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد.