جوامع رو به اعتلاء و جوامع رو به انحطاط

برخی از تفاوت‌های جوامع رو به اعتلاء و جوامع رو به انحطاط

۱ - جامعه در حال پیشرفت به شخصیت‌های توانا و سازنده‌اش فرصت بالندگی می‌دهد. جامعه در حال سکون، شخصیت‌هایش در سکون و خمودگی نگاه می‌دارد. جامعه در حال پسرفت و تباهی، شخصیت‌هایش را تخریب و لگدمال می‌کند.

۲ - جوامع رو به اعتلاء سعی می‌کنند با تلاش بیشتر از دیگران جلو بزنند. جوامع رو به انحطاط دیگران را زمین می‌زنند تا بتوانند از او جلو بزنند.

۳ - جامعه رو به اعتلاء کوچکترین حُسن دشمن را فرصتی می‌کند برای تبدیل او به دوست. جامعه رو به انحطاط کوچکترین عیب دوست را بهانه‌ای می‌کند برای تبدیل او به دشمن.

۴ - بهره‌کشی و ظلم به انسان‌ها در همه جوامع وجود داشته است. اما تفاوت‌ها در این بوده که بعضی جوامع با یکدیگر متحد شده و منتظر فرصتی برای رهایی بوده‌اند، اما برخی دیگر به همنوع خود خیانت کردند تا منافع بیشتری را تصاحب کنند.

۵ - واکنش و رفتار جوامع انسانی با استعمارگران و سلطه‌گران بر چند نوع متفاوت است: برخی از جوامع به میزانی از فهم اجتماعی رسیده‌اند که اصولاً به سلطه‌گران فرصت غلبه را نمی‌دهند. برخی از جوامع با سلطه‌گران مبارزه می‌کنند و آنانرا شکست می‌دهند. برخی از جوامع با سلطه‌گران مبارزه می‌کنند، اما به دلایل متعدد از آنان شکست می‌خورند. برخی از جوامع با سلطه‌گران کنار می‌آیند و در برابر آنان تن به تسلیم می‌دهند. برخی از جوامع اصولاً متوجه حضور و غلبه سلطه‌گران نمی‌شوند. برخی از جوامع سلطه‌گران را با مبلغان مذهبی و مروجان ناسیونالیسم اشتباه می‌گیرند و آنان را موعود نجات‌بخش تصور می‌کنند. برخی دیگر از جوامع با سلطه‌گران همکاری می‌کنند تا به قیمت خیانت به مردم به منافع بیشتری دست یابند.

۶ - بعضی از جوامع به درجه‌ای از تربیت اجتماعی رسیده‌اند که نیازی به بهبود جامعه ندارند. بعضی از جوامع در حال بهبود جامعه هستند. بعضی از جوامع قادر به بهبود جامعه نیستند. بعضی از جوامع اصولا نیاز جامعه به بهبود را درک نمی‌کنند. بعضی از جوامع بهبود جامعه را به زیان منافع شخصی خویش می‌دانند.

۷ - بعضی از جوامع در حال پیشرفت هستند و ساکنانی سازنده دارند. بعضی از جوامع در حال سکون هستند و ساکنانی علی‌السویه دارند. بعضی از جوامع در حال پسرفت هستند و ساکنانی تخریبگر دارند. جوامع نوع اخیر را با چنین ضرب‌المثل‌هایی می‌توان شناخت که می‌گویند: «سال به سال دریغ از پارسال». به چنین جوامعی رو به انحطاط که قادر به ساختن آینده بهتری نیستند و همیشه حسرت گذشته بهتر خود را می‌خورند، می‌توان گفت که «قدر امروز را بدانید، فردا روز بدتری است».

۸ - جوامع رو به اعتلاء از انتقاد استقبال می‌کنند تا خود را اصلاح کنند. جوامع رو به انحطاط هر نوع انتقادی را معادل توهین به گل‌های سرسبد آفرینش می‌دانند و با چوب و چماق و چاقو بر سر منتقد می‌ریزند.

۹ - برخی جوامع خرج می‌کنند برای ترویج دانایی. برخی دیگر از جوامع خرج می‌کنند برای ترویج جهل و حماقت.