ملکه توموروس/ تومیریس (شاهِ ماساژت‌ها)

سر کورش تقدیم به ملکه توموروس

ملکه توموروس/ تومیریس

شاه ماساژت‌ها و همزمان با کورش هخامنشی. آخرین نبرد کورش با او بود. هرودوت نقل کرده که کورش از ملکه ماساژت‌ها که توموروس نام داشت، به عنوان سومین زن خود خواستگاری کرد، اما با مخالفت و سرزنش او روبرو شد. این مخالفت موجب تحریک کورش و آغاز حمله او به سرزمین ماساژت‌ها شد.

ملکه توموروس برای کورش پیغامی بدین مضمون می‌فرستد که «تو را نصیحت می‌کنم از این کار دست برداری. به فرمانروایی ملت خویش خرسند باش و فرمانروایی من بر ملت خویش را نیز روا دار. افسوس که به سخنم اعتنا نخواهی کرد، چون به کمترین چیزی که اعتنا داری، صلح و صفا است. از نبرد با من درگذر که پیروز نخواهی شد و این برای فرزند کمبوجیه ننگ است که از زنی شکست خورد». با این حال کورش در تصمیم خود مصمم بود. او پسر توموروس را می‌کشد و سر او را در تشتی از خون برای مادر می‌فرستد و حمله خود را آغاز می‌کند. نبردی طولانی و با تلفات بسیار در می‌گیرد و در نهایت کورش با شمار زیادی از سربازان و سپاهیانش کشته می‌شوند. پس از این نبرد، توموروس به بازماندگان کورش پیغام می‌دهد که به‌رغم این پیروزی، چشم طمعی به خاک دیگران ندارد و سرزمین خودش او را کفایت می‌کند. و حتی اجازه داد تا جنازه کورش را با تشریفات از سرزمین ماساژت‌ها بیرون ببرند.

شرح تصویر: سر کورش تقدیم به ملکه تومیریس. یکی از آثار هنری موجود از بازسازی این واقعه تاریخی در نقاشی رنگ روغن پیتر پاول روبنز (۱۶۲۳ میلادی)، نقاش مشهور سبک باروک، موزه هنرهای زیبای بوستون. اینجا ببینید.

ماساژت: ماساگِت. سرزمین و مردمانی در شمال و شرق دریای کاسپین/ مازندران تا آسیای میانه. ماساژت‌ها شاخه‌ شرقی سکاییان بودند و به یکی از شاخه‌های زبان‌های ایرانی تکلم می‌کردند. ماساژت‌ها مردمانی عمدتاً کوچ‌رو و جوشن‌پوش بودند که در حدود سده‌های ۲۷۰۰ تا ۲۳۰۰ قبل از میلاد به اوج قدرت خود رسیدند. ماساژت‌ها پرستنده خورشید و مادرسالار بودند و زنان به مرتبه شاهی می‌رسیدند. آنان همچنین فلزگران برجسته‌ای بودند که اشیای فراوان و زیبایی از مس و طلا می‌ساختند. کورش هخامنشی در حین حمله به سرزمین آنان کشته شد.

برای آگاهی بیشتر بنگرید به: مرادی غیاث‌آبادی، رضا، فرهنگنامه ایران؛ دانشنامه فرهنگ و تمدن ایران و پیرامون آن، مدخل توموروس (تومیریس) و ماساژت، تهران، نشر پژوهش‌های ایرانی، ۱۳۹۲.

گفتارهای دیگر:

کورش هخامنشی

منشور کورش هخامنشی